Κι ακούς στις κάτω σκάλες ξάφνου το
κάλπασμα σπαραχτικό
Λες κι ένας ιππολάτης βιάζεται να περισώσει κάποιο μυστικό για συμφορά ή θάνατο
Όμοια κάπως σήμερα διαβήκαν έξω απ'
το παράθυρο σαν απροσδόκητο νέφος πουλιών
που οδεύουν προς το νότο
Κυκνόμορφα παιδιά που μες στις νήπιες
αναλαμπές τρεχοκοπούσαν τις γαλανές τους κόμες πλαταγίζοντας
Μέχρι που ακούστηκε
Από ψηλά το σπίτι μας να κατακλύζει
τιτιβισμός αγγέλων.
[ΣΕΡΑΦΕΙΚΟΝ, από την πρώτη συλλογή του
Στρατή Πασχάλη ΑΝΑΚΤΟΡΙΑ 1977]
Συγκεντρωτική έκδοση: ΣΤΡΑΤΗΣ
ΠΑΣΧΑΛΗΣ, ΣΤΙΧΟΙ ΕΝΟΣ ΑΛΛΟΥ Ποιήματα 1977-2013
Στην αυτή την έκδοση αποτυπώνεται
όλη η ποιητική διαδρομή του Στρατή Πασχάλη και περιλαμβάνει τις παρακάτω οκτώ
συλλογές:
ΑΝΑΚΤΟΡΙΑ (1977), ΑΝΑΣΚΑΦΗ (1984),
ΜΙΑ ΝΥΧΤΑ ΤΟΥ
ΕΡΜΑΦΡΟΔΙΤΟΥ (1989),
ΒΥΣΣΙΝΙΕΣ ΣΤΟ
ΣΚΟΤΑΔΙ (1991), ΑΝΘΗ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ (1994), ΜΙΧΑΗΛ (1996),
ΚΩΜΩΔΙΑ (1998) και ΚΟΙΤΑΖΟΝΤΑΣ ΤΑ ΔΑΣΗ 2002,
για τις οποίες ο
Θοδωρής Παπαϊωάννου σχολιάζοντας σημειώνει:
«Στο ΜΙΑ ΝΥΧΤΑ ΤΟΥ ΕΡΜΑΦΡΟΔΙΤΟΥ θαυμάζει
τον μύθο και το δράμα του σπάνιου όντος που, σωματικά ή πνευματικά, συμφιλιώνει
τα αντίθετα, παραπέμποντάς μας, έμμεσα, στον Λωτρεαμόν, αλλά και τον Σεφέρη,
ενώ στον ΜΙΧΑΗΛ, υποστασιοποιώντας τον έρωτα στο αρχέτυπο του Αρχαγγέλου
που παρεμβαίνει σα ρωγμή Ακτίστου φωτός στο οικοδόμημα της ιστορικής
αναγκαιότητας, σχεδόν προφητικά, υμνεί την αγγελική φύση σε μια εποχή που
τείνει στο άφυλο.
Στο ΚΟΙΤΑΖΟΝΤΑΣ ΔΑΣΗ – μας
καλεί να προσεγγίσουμε τον φυσικό κόσμο με ευλάβεια ως ιερό αίνιγμα.
Στις ΒΥΣΣΙΝΙΕΣ ΣΤΟ ΣΚΟΤΑΔΙ –
σκοπεί τη σχέση μας με την παράδοση μέσα από τη σκοτεινή, σύγχρονη συνθήκη.
Η ΕΠΟΧΗ ΠΑΡΑΔΕΙΣΟΥ – με τον
ειρωνικό της τίτλο, αποτελεί την εγκιβωτισμένη ουτοπία της υπαρξιακής
ελευθερίας – μιας ιδανικής χωρίς ιδανικά ζωής, στον υπερ-πολιτισμένο κόσμο
της πλαστής ευμάρειας.
Ενώ, Τα ΕΙΚΟΝΙΣΜΑΤΑ φαντάζουν
σαν προφητεία για έναν αγέννητο πολιτισμό που θα ανθίσει μέσα απ’ τα σπλάχνα
της εποχής της εικονικότητας – σε ένα περιβάλλον πνευματικού υλισμού χωρίς
ιδεοληψίες.
Κι άλλα αποσπάσματα από την κριτική του Θοδωρή
Παπαϊωάννου αμέσως παρακάτω (ART by Ermolaev Alexander Εύα]
Ο ΠΟΘΟΣ ΔΟΚΙΜΗ ΧΩΡΙΣ ΑΠΟΛΑΥΣΗ (επιλεγμένα αποσπάσματα
από την κριτική του Θοδωρή Παπαϊωάννου)
Α. ΓΙΑ ΤΗ ΓΛΩΣΣΑ:
Ανένταχτη,
αλλά όχι αποδομητική. Ανατρεπτική – χωρίς να είναι μηδενιστική προς την
παράδοση.
Μια γλώσσα τόσο προσωπική σαν Ανασκαφή όσο
και οικουμενική σαν Εποχή
Παραδείσου. Νοσταλγική σαν το χαμένο τραγούδι του Αρίωνα και ιλιγγιώδης σαν πτώση απ’
τον ναό του Σουνίου στο πορφυρό πέλαγο του δύοντος ηλίου. Γλυκά υποβλητική
σα βυσσινιά στο σκοτάδι και
αυστηρά ανάλαφρη σαν φτερούγισμα Αρχαγγέλου. Άυλη μέσα στην υλικότητά της
– σα λαμπηδόνα τέφρας. Βαριά
σαν άστρο από ατσάλι και βελούδινη σαν άνθος του νερού. Φλογερή
σα στιλέτο αχτίδας και κρυστάλλινη σαν έναστρη σταγόνα
στη μέση τ’ ουρανού. Χοϊκή σα λάσπη από νεκρά τριαντάφυλλα και
αιθέρια σαν πέταγμα περιστεριού. Ερμής που ντύθηκε τη λυπημένη σάρκα
της Αφροδίτης. Ανένταχτη, αλλά όχι αποδομητική. Ανατρεπτική –
χωρίς να είναι μηδενιστική προς την παράδοση. Αίσθηση πρωτόγονου μες
στο κατεργασμένο. Νύξη καταιγίδας στην καρδιά του λιοπυριού…
Β. ΕΙΝΑΙ ΠΑΙΔΙΑ ΠΟΛΛΩΝ ΑΝΘΡΩΠΩΝ ΤΑ
ΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΠΟΙΗΤΩΝ:
Αφομοιώνοντας
δεξιοτεχνικά όλους τους ποιητές που θαύμασε και αγάπησε, Έλληνες και ξένους, οι
οποίοι διαπερνούν το έργο σα διακειμενικές αύρες, η ποίηση του Στρατή Πασχάλη,
περιέχοντας τα πάντα, δε μοιάζει με τίποτα.
Το όνειρο του αγοριού που απομνημόνευε στίχους του Ρεμπώ στους ασημένιους
ελαιώνες της Σελάνας και η επιδίωξη του έφηβου ποιητή που θέλησε να παντρέψει
τον Σολωμό με τον Καβάφη, περίπου μισό αιώνα μετά, ευοδώθηκαν. Όντως, ο
ποιητικός του κόσμος αποτελεί απότοκο της συνέργειας των πιο ασύμβατων,
φαινομενικά, ποιητικών υποστάσεων. Ο ρεαλιστικά διατυπωμένος μυστικισμός
του Καβάφη συνομιλεί με τα ιμπρεσσιονιστικά αποσπάσματα της μεταφυσικής γραφής
του ρομαντικού Σολωμού. Τα πικρά άνθη του καρυωτακικού πεσιμισμού
συναντούν το ερωτικό πένθος της φωτόκτιστης ποίησης του Ελύτη. Η
μεσογειακή δραματικότητα της ποιητικής λάβας του Λόρκα συναιρείται με το
σκοτεινό φως της καθαρής ποίησης του Βαλερύ. Ο ουράνιος λυρισμός του
Ρωμανού του Μελωδού με την ποιητική της μεσογειακής γης του Αλμπέρ
Καμύ. Οι αδιανόητες, πολύχρωμες Εκλάμψεις του Ρεμπώ με την Έρημη
χώρα των λιτών γλυπτών του Έλιοτ. Τα ερωτικά άσματα της Σαπφούς,
που υμνούν τον έρωτα μέσα στο όργιο της εκστατικής φύσης, με τις ατονικές
κραυγές της εξομολόγησης του μεταβιομηχανικού σπαραγμού της Σάρα Κέην…
Αφομοιώνοντας δεξιοτεχνικά όλους τους ποιητές που θαύμασε και αγάπησε,
Έλληνες και ξένους, οι οποίοι διαπερνούν το έργο σα διακειμενικές αύρες, η
ποίηση του Στρατή Πασχάλη, περιέχοντας τα πάντα, δε μοιάζει με τίποτα. Ως εκ
τούτου, τολμώ να πω πως οι Στίχοι ενός άλλου αποτελούν
συμπέρασμα της νεοελληνικής ποίησης, καθώς επίσης και επανάγνωση μεγάλου μέρους
της ευρωπαϊκής ποίησης των δύο τελευταίων αιώνων υπό ένα πρίσμα ελληνικό…
Γ. ΑΦΗΓΗΣΗ και ΜΥΘΟΣ ΣΥΗΝ ΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ
ΣΤΡΑΤΗ ΠΑΣΧΑΛΗ:
Οι «Στίχοι
ενός άλλου» είναι η αυτοβιογραφία του άλλου εαυτού. Όλο το έργο συνιστά
μια αφήγηση προς αποκρυπτογράφηση. Πρόκειται για ένα ποιητικό μυθιστόρημα,
ανοικτό και δυσερμήνευτο, διαυγές μέσα στη μυστικότητά του.
«Κορίτσια που δεν έχουν τίποτα να φοβηθούν απ' την αυγή
Μιας και η σκέψη του Θεού όταν ματώνει
Ο άγιος Ευστάθιος στους κάβους πλαταγίζει
Ανερμήνευτος – ερείπιο ανέμων («Ανακτορία»)
Ο Πασχάλης ανήκει στους δημιουργούς του μηνύματος και του Μύθου. Κατ’
ουσίαν, αφηγείται μέσω κρυπτογραφημένων μηνυμάτων που ο αναγνώστης καλείται να
αποκρυπτογραφήσει. Συχνά, κωδικοποιεί τα μηνύματά του μέσω στοιχείων που
ανήκουν στο πεδίο της αφήγησης – του Μύθου. Οι Στίχοι ενός άλλου είναι
η αυτοβιογραφία του άλλου εαυτού. Όλο το έργο συνιστά μιαν αφήγηση προς
αποκρυπτογράφηση. Πρόκειται για ένα ποιητικό μυθιστόρημα, ανοικτό και
δυσερμήνευτο, διαυγές μέσα στη μυστικότητά του. Θεμέλιος λίθος αυτής της
ποίησης είναι η λέξη. Η ψηφίδα που λάμπει αφ’ εαυτής, μια μονάδα αναγκαία για
τη νοηματική και αισθητική αρτιότητα του συνόλου…
Δ. ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΟΙΗΤΗ, Ο ΚΟΣΜΟΣ ΕΙΝΑΙ
ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΤΗΣ ΑΙΣΘΗΣΗΣ:
Ο ίδιος είναι ζωγράφος της αίσθησης, αυτού που αναδίδεται από τα πρόσωπα,
τα τοπία και τα πράγματα. Μέσα στην ποίησή του, το αντικείμενο της αίσθησης
γίνεται σκέψη. Είναι μια ποίηση που μας παρακινεί να σκεπτούμε με την αίσθηση,
να δούμε το νεύμα του πνεύματος μες στον παλμό του ενστίκτου. Μια περιγραφή που
σχεδιάζει και σημαίνει αυτό που είναι κι εκδηλώνεται μέσα στο γίγνεσθαί του.
Ζωγραφική ιδεών, αφού γράφει το ζων –το οποίο δεν είναι διόλου μια ζωολογική ή
βιολογική κατηγορία– είναι «αυτό που αυξάνεται κι ελαττώνεται στο εσωτερικό του
Κόσμου – στο εσωτερικό της Φύσης» (Κώστας Αξελός). Της
μεγάλης μητέρας που μας θρέφει και μας εμφυσεί την Ομορφιά, μυώντας μας στο
μυστήριό της. Το μυστικό της μη Φύσης. Αφού:
Υπάρχει μια βαθιά σκουριά, μια σκόνη που αλατίζει
δέρμα γυμνό στον καύσωνα! Υπάρχει μια δύναμη πρακτική και ωφέλιμη, κι ας γράφει
στον πίνακα της φύσης φράσεις με χελιδόνια!
Ε. (επίλογος): ΠΟΙΗΣΗ ΠΟΥ ΦΥΤΡΩΝΕΙ
ΣΑΝ ΑΝΘΟΣ ΕΚΣΤΑΤΙΚΗΣ ΑΠΟΡΙΑΣ ΣΤΟΝ ΚΗΠΟ ΤΗΣ ΤΕΧΝΙΚΙΣΤΙΚΗΣ ΕΥΦΟΡΙΑΣ:
Απλή σαν τραγούδι –υποδαυλίζει την ανεξέλεγκτη συγκίνηση σε μια εποχή
ασφυκτικού ελέγχου και βαθιά σα στοχασμός– μας καλεί σε ένα άνοιγμα στο
Άνοιγμα –καλλιεργώντας μας την αυτογνωσία του μετέωρου σε μια εποχή
βεβαιοτήτων– την επίγνωση του πλάνητος αστέρος, όπως θα ‘λεγε ο
Αξελός, στην πλανητική εποχή, που το νόημά της συνυφαίνεται με την
υπέρβασή της. Ποίηση – υπέρβαση, που μας επιτρέπει, έστω στιγμιαία, να
βαδίζουμε διαυγείς και γυμνοί υπνοβάτες στη θύελλα των άστρων. Εκεί
που ο θάνατος δεν έχει εξουσία.
*
Ο ΘΟΔΩΡΗΣ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ είναι
δρ. Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου Paul Valéry και συγγραφέας. Τελευταίο του
βιβλίο, η ποιητική συλλογή ΤΣΑΡΚΑ ΣΤΟ ΑΫΛΟ, εκδόσεις Γαβριηλίδης
ΚΟΙΤΑΖΟΝΤΑΣ ΔΑΣΗ: ΙΕΡΑ ΠΟΥ ΦΑΙΝΟΝΤΑΙ
ΜΟΝΟ ΤΑ ΔΕΝΔΡΑ ΚΑΙ ΤΑ ΠΟΥΛΙΑ
ΤΙ ΣΟΥ
ΕΙΝΑΙ Ο ΚΟΣΜΟΣ… και από ψηλά ο Ήλιος,
απέραντος και αόρατος (τι μεγαλοστομία!) –ναι, ναι-
Δεν μπορείς
να τον δεις κατάματα –αλήθεια ποτέ ως τώρα δεν γύρισα να τον κοιτάξω-μα μήπως δεν
υπάρχει;
Από πού,
λοιπόν, πέφτει επάνω μου και με καταργεί τόσο, μα τόσο, φως;
Τι θέλουν
από μένα αυτά τα χαλάσματα στο χρώμα του ξύλου, σ’ αυτόν τον αυλόγυρο με τ’
ανακατεμένα κλαδιά;
Τι θέλουν
από μένα αυτά τα σώματα που λίγο ακόμα και θα θύμιζαν λέοντες αφρικανικούς;
Κι εσύ με
τα λοξά μάτια, παιδί της αρχαιότητας, που παραστράτησες σ’ αταίριαστους καιρούς
– τι θες και μου μιλάς; -
εδώ που
βρέθηκα, τόσο ανάπηρος απ’ την προστασία, τόσο τερατώδης απ’ την ευαισθησία,
τόσο γεμάτος απ’ το ξεπέρασμα της μοναξιάς, τόσο λεπρός απ’ την ομορφιά, να
διαβάζω το απλό επιτύμβιο λαξεμένο στην Κόκκινη Στήλη, που ο Ήλιος την κόβει
σαν Γόρδιο Δεσμό;
Ιερά που φαίνονται μόνο τα δένδρα και τα
πουλιά: σήματα οιωνών, φωλιές πνευμάτων, δωρητές σκιάς,
αφηγούνται
ολόκληρη την ιστορία με χίλια λόγια, μ’ ένα παλμό!..
Ιερά που
φαίνονται μόνο τα δένδρα:
μνημεία
στις παρυφές του εφήμερου,
κυκλώνες
ήχων, σύμπαντα που χωρούν στ’ αυτιά και τα μάτια…
Ιερά που
φαίνονται μόνο τα δένδρα τα παντοδύναμα, χωρίς να το δείχνουν…
Κάθε φορά
που τα ρίχνουν σπαράζει ο θεός,
κάθε φορά
που γκρεμίζονται η φύση αναρωτιέται:
Πώς γίνεται
να σωριαστεί ένας Τιτάνας, μήπως φτάνει η Συντέλεια;
Ιερά που
φαίνονται μόνο τα δένδρα,
όπως εκείνο
που έβλεπα όταν ήμουν παιδί απ’ το παράθυρό μου,
να μη
βγάζει ποτέ φύλλα…
Σα να
περίμενε κάτι
Ώσπου είδα
ένα πρωί να γίνεται, το ξερό και το στέρφο,
όλο ατόφιο
ασήμι και αντί για φύλλωμα να στέκουν πάνω του αστέρια αεικίνητα κι είπα από
μέσα μου
«Τι σου
είναι ο Κόσμος»
(αποσπάσματα
από τις συλλογές του Στρατή Πασχάλη ΤΑ ΕΙΚΟΝΙΣΜΑΤΑ και ΚΟΙΤΑΖΟΝΤΑΣ ΔΑΣΗ)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου