(… που δε λέει να σβήσει μα και δεν μπορεί να γίνει θαλασσινή πορφύρα…)
Στίχοι από τη συλλογή Ο ΚΗΠΟΣ ΤΗΣ
ΑΝΥΠΑΚΟΗΣ της Τώνιας Τσαρούχα, Εκδόσεις Βακχικόν 2021
«η λέξη θυμάται την ηχώ της»
«Το ποίημα έχει αργήσει χίλια ναυτικά μίλια.
Έχει ξεχαστεί μεσοπέλαγα μιας συζήτησης με τον Χάρολντ Μπλουμ
για την Αγωνία της επίδρασης» (ΤΟ ΠΙΟ ΔΙΚΟ ΜΟΥ ΑΝΤΑΡΤΙΚΟ)
Η Τώνια Τσαρούχα κατάγεται απ’ τη
Λογοτεχνία.
Όπως γράφει στο ποίημα ΧΩΡΑ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗΣ, παραφράζοντας
τον Γ. Σαραντάρη,
«Είμαι αναγνώστης κατάγομαι από τα βιβλία όπως από μια χώρα».
Ημερομηνία γέννησής της, εκείνη η
ημέρα που διάβασε το πρώτο της ποίημα - όπως θα έλεγε κι ο Μπλουμ:
«Η ποίηση αρχίζει, πάντα, όταν
κάποιος που πρόκειται να γίνει ποιητής διαβάζει ένα ποίημα»
Γιατί γράφει;
«Γράφω για να προφητεύω το παρελθόν
για να φέρω στο παρόν αυτό που
δεν μπορεί να υπάρξει.»
Με αυτό το «Βιογραφικό
σημείωμα» λοιπόν λάμνει ή πετά για τη Χώρα του Ποτέ.
Φθάνει στον Κήπο της Ανυπακοής.
Κήπος με πολλούς καθρέφτες:
«Το πεπρωμένο μου είναι να εγκλωβίζομαι μέσα σε καθρέφτες»
Αν τύχει να βρεθείς μέσα σε καθρέφτη,
πολλά μπορούν να σου συμβούν:
Κατακρημνίζεσαι σε κουνελότρυπες,
συναντάς ασώματους γάτους που έχουν ένα
χαμόγελο λίγο αινιγματικό, λίγο ειρωνικό,
πλάι σε μια συκομουριά βρίσκεις το
καμάκι του Αχάαβ,
μια λευκή φάλαινα πλέει στον ουρανό,
σε σύννεφο γειτονικό κρέμεται της Μις
Χάβισαμ το νυφικό
και κάτω απ’ τα ηφαίστεια κάποιοι
μυούνται στην ενηλικίωση.
Όμως, «Παρ’ όλη την ενηλικίωση συνεχίζει(ς) να ματώνει(ς)»
Αν τύχει να βρεθείς σε κήπο με άνθη
ανυπακοής, είναι πολύ πιθανό – εάν όχι προβλέψιμο –
να δεις την Δουλτσινέα να πίνει τσάι
με τον Ρότσεστερ,
τον Μπαρούχ να παίζει σκάκι με τον
Λιάπκιν – σε διάλλειμα στίλβωσης κατόπτρου -,
τις τρεις αδελφές να περιμένουν το
τρένο. Της Άννας.
Την Άννα να ζητά να ανταμώσει
τη Ναστάζια.
Την Βιρτζίνια να νεύει στην Σύλβια.
Την Έμιλυ Ντίκινσον να παίρνει
αποφάσεις:
«Θα εμπιστεύομαι μόνο τους κανίβαλους
και τις λιβελούλες. (…)
Θα μετρώ ανάποδα για να κρατώ την
ψυχραιμία μου
όταν με μπερδεύουν με την Έμιλυ
Μπροντέ. (…)
Θα γράψω καινούρια ποιήματα
για να ξαναγεννήσω τον εαυτό μου.
Θα γράψω για να βγαίνω απ’ το δικό μου
δωμάτιο.
Θα γράψω στον Σαμ. Θα γράψω στη Σαπφώ.
Θα της πω
δεν θέλω να είμαι εγώ αυτή που κοιμάται μόνη
στο φεγγαρίσιο της τετράστιχο»
Αν τύχει, ανυπάκουος να είσαι, έχεις
βρεθεί στον σωστό κήπο.
Έχεις λακίσει από εκείνους που:
«Μετράνε τις επιτυχίες τους για να
δούνε ποιος τις έχει περισσότερες.
Συσσωρεύουν βιογραφικά πτυχία χάπια
προϋπηρεσία στις επικύψεις.
Μασκαρεύουν την μοναξιά τους με συνδρομητική τηλεόραση.
Αγαπιούνται τόσο άτσαλα πάνω
στα πληκτρολόγια…»
Η Τσαρούχα αναζητά τον χρόνο μέσα από
σελίδες πότε «άκοπες» και πότε πολυκαιρισμένες.
Εκείνος βέβαια, κάνει τα δικά του:
«Ο χρόνος είναι σκυλί θάβει κόκαλα
και μετά κάτι - τύχη ή ανάγκη - το
σπρώχνει και τα ξεθάβει»
Η Τσαρούχα επιμένει και παρέα με τη
νύμφη με τις εννέα
κόρες αλητεύει στους μαιάνδρους του
κήπου της.
Περιπλανάται και πλανάται. Για να
καταλήξει να πει:
«Όταν θυμάμαι φτιάχνω μια λήθη
εξαίσια/ (…)
η λέξη θυμάται την ηχώ της»
Κι ακόμη: «Θυμάμαι σημαίνει ονειρεύομαι».
Ισχύει φυσικά, και το ανάποδο:
«Αν ονειρεύτηκες ότι διαβάζεις τους Αδερφούς
Καραμάζοφ ή ότι
ακούς το The man who sold the world -για πρώτη φορά - δεν ήταν όνειρο ήταν ανάμνηση»
Καθώς η Τσαρούχα καταθέτει τις
προφητικές της αναμνήσεις
ως ερωμένη, κόρη, Περσεφόνη, Αντιγόνη,
καθώς πλάθει βίωμα και μύθο,
το προσωπικό γίνεται συλλογικό:
οι ελλείψεις και οι απωθήσεις της
είναι και δικές μας…
Το σαγηνευτικότερο όμως, κατά τη
γνώμη μου, σ’ αυτήν την συλλογή είναι
πως πανταχού παρούσα η Λογοτεχνία, η
Λερναία αγέρωχα διαβαίνει δαιδάλους νευρώνων και πρασιές.
Καμωμένη μάλλον από στόφα «ισχυρών
ποιητών»- για να επιστρέψουμε στον Μπλουμ- η Τσαρούχα αντιμετωπίζει την
«Μελαγχολία Προτεραιότητας», γράφοντας.
«Γιατρέ μου υποφέρω από μελαγχολία προτεραιότητας.
Κάθε φορά που με πιάνει γράφω ακόμα ένα ποίημα
σαν να είμαι ο Κάτων που πέφτει πάνω στο σπαθί του»
Δεν συνθλίβεται απ’ τη μεγαλοσύνη των
προγόνων, από το άχθος του ίσκιου τους.
Ανήκει σε εκείνους τους νεαρούς πολίτες της
ποίησης που ξεροκέφαλα βαδίζουν προς το φως της τύφλωσης τους,
επιζητώντας να ανταμώσουν τους Πατέρες τους,
να αναμετρηθούν μαζί τους – κάπου σε κάποιο
τρίστρατο - γυρεύοντας να κοιμηθούν κι εκείνοι με τη Μούσα.
Με άλλα λόγια:
γυρεύοντας να κάνουν Ερωμένη τους,
την ίδια τους τη Μάνα.
(αποσπάσματα από κριτική παρουσίαση της συλλογής από την Τζέμη
Τασάκου – συνημμένη εικόνα με λεπτομέρεια από έναν πίνακα του
Hieronymus Bosch The Garden of Earthly Deligghts / Ο Κήπος των επίγειων απολαύσεων)
«Ένας πίνακας πρέπει να είναι
Σπινθήρας, γεμάτος από την ομορφιά ενός Ποιήματος
Ή μιας γυναίκας… -
Χουάν Μιρό
ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΛΗΤΕΙΑ ΤΗΣ ΜΝΗΜΗΣ
(από τη συλλογή της Τώνιας Τσαρούχα Ο ΚΗΠΟΣ ΤΗΣ
ΑΝΥΠΑΚΟΗΣ, Βακχικόν 2021)
Σου ζήτησα να δεις στα μάτια μου
την εαυτή που κοίταζες
πριν μάθεις ότι δεν είμαι αυτή
που προσποιείται ομοιοκαταληξίες
για να σου αρέσω.
Υποσχέθηκες να το κάνεις
υπό την επήρεια του ροδανθού,
έτσι για την αλητεία της μνήμης,
για τα κομμένα πλάνα.
Τα πλάνα που έβλεπες τον θεό
στους τυφλούς
στους φαροφύλακες
και στους πίνακες
εκείνου του πώς τον λένε
ζωγράφου…
Αν θυμηθείς τ’ όνομά του,
θα είναι σαν να επιστρέφεις
ένα σπαθί στο θηκάρι του.
*
Ο ΚΗΠΟΣ ΤΗΣ ΑΝΥΠΑΚΟΗΣ
Αυτός ο κήπος είναι παράξενος.
Εδώ κοιμάται ο λύκος με τη σελήνη στο στόμα.
Είναι σκοτεινά μέσα στον κήπο.
Στάση ανθοφορίας λόγω βλάβης βυθού.
Ήχος νερού από ελαφόμορφη κρήνη.
Φεγγαρίσια ίχνη στην πάχνη.
Ίχνη κυνόδοντα στο φεγάρι.
Αστραπή χαράσσει το άγαλμα της Αρτέμιδος.
Κεραυνός της τρυπάει το στήθος.
Οι πευκοβελόνες θροΐζουν,
χειροκροτούν τη βεβήλωση.
Αυτός ο κήπος είναι παράξενος.
Εδώ είναι πάντα μεσάνυχτα
σε λίγο θα σε συναντήσω.
Φωνές της απείθειας
με καλούν κοντά σου.
Δεν φτάνουν τα ξόρκια που ξέρω
για να ξεφύγω απ’ αυτό το δίχτυ
το πεπρωμένο μου είναι
να εγκλωβίζομαι μέσα σε καθρέφτες.
Δεν έχω άλλο τρόπο
να ενώνω τη διαμελισμένη
αντιλόπη μέσα μου.
[από τη συλλογή της Τώνιας Τσαρούχα Ο
ΚΗΠΟΣ ΤΗΣ ΑΝΥΠΑΚΟΗΣ, Βακχικόν 2021]
ΜΗ ΜΕ ΡΩΤΑΣ ΠΟΙΟΣ ΦΤΑΙΕΙ ΠΟΥ ΕΞΑΦΑΝΙΣΤΗΚΑΝ ΤΑ ΛΕΥΚΑ
ΚΟΡΑΚΙΑ ΑΠΟ ΤΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ!...
(… όπως κάθε αυγό εμπεριέχει το κοραλλένιο κρόκο του…
κάθε ερώτηση εμπεριέχει την απάντηση…)
Καμιά φορά τα πράγματα ξεφεύγουν απ' τον έλεγχο.
Αστέρια καμικάζι πέφτουν απ' τον ουρανό
Οι ευχές ξεχειλώνουν απ' το πρώτο πλύσιμο.
Κάποιοι ισκιοπατιούνται στις ροδοδάφνες.
Οι ταξιανθίες του σολιδάγο επαναστατούν.
Στην αγορά υπάρχει έλλειψη σε βασικά αγαθά,
όπως λάμπες θυέλλης, μουσικά κουτιά και αψέντι από βροχή
φιλιών!..
Μη με ρωτάς γιατί συμβαίνει αυτό
ή γιατί η γιαγιά έχει τόσο μεγάλο στόμα.
Μη με ρωτάς ποιος φταίει που εξαφανίστηκαν τα λευκά κοράκια
απ' τα ποιήματα,
ή που υπάρχουν κόρες για πούλημα.
Όπως κάθε αυγό εμπεριέχει τον κοραλλένιο κρόκο του,
κάθε ερώτηση εμπεριέχει την απάντηση!..
[ΚΟΡΗ ΓΙΑ ΠΟΥΛΗΜΑ ένα ποίημα της
Τώνιας Τσαρούχα με αντιγραφή και επικόλληση από το ΤΕΦΛΟΝ, Ποιητικό Σκεύος!.
ΑΝ ΔΕΙΣ (στον ύπνο σου) ΟΤΙ ΤΟ ΠΟΙΗΜΑ ΕΧΕΙ ΔΙΑΡΡΟΗ
ΓΚΑΖΙΟΥ… ΤΟ ΕΓΡΑΨΕΣ ΜΕ ΤΟ ΚΕΦΑΛΙ ΣΤΟ ΦΟΥΡΝΟ…
(… αν σε στενεύει στους στίχους… σου το δάνεισε κάποιο φάντασμα…)
Αν δεις στον ύπνο σου κλειδί περιστρέφεσαι συνέχεια γύρω από μια
έλλειψη! Αν δεις φιλί, γεμίζεις την
έλλειψη με εντόσθια εγκατάλειψης!..
Δεν είναι καλός οιωνός για το μέλλον
αν στον ύπνο σου πουλάς
βατραχοπιτζάμες σε γυναίκες που
παντρεύτηκαν τη σκιά τους ή σε άντρες
που κάνουν το σκιάχτρο σε χωράφι με
αραποσίτι. Αν ονειρεύτηκες ότι
διαβάζεις τους Αδελφούς Καραμάζοφ ή ότι
ακούς το The man who sold the world - για πρώτη φορά - δεν ήταν όνειρο ήταν ανάμνηση. Αν είδες το ίδιο όνειρο με κάποιον
άλλον ο ένας είναι η λευκή φάλαινα του
άλλου. Αν είδες το ίδιο όνειρο με κάποιον
άλλον είναι ένα τσέρκι χρυσό που γλιστρά
στο νερό κι η ερμηνεία του
εξαρτάται από ποια πλευρά του ύπνου κοιμάσαι
ΔΕΝ ΞΕΡΩ ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΧΡΟΝΟΣ ΑΛΛΑ ΤΟ ΑΥΡΙΟ ΕΙΝΑΙ ΠΑΝΤΑ ΣΗΜΕΡΑ… (… το σήμερα είναι πάντα χθες…)
Δεν ξέρω γιατί αυτό το δέντρο δεν κάνει σκιά αλλά μπορώ να ακούσω μουσική κοιτώντας μια ορισμένη ζωγραφική. Δεν θυμάμαι τι σκεφτόμουν όταν ήμουν παιδί αλλά ήμουν χαρούμενη που είχα τόσα να
μάθω. Δεν θυμάμαι πότε άρχισα να φοβάμαι ύστερα κληρονόμησα μια ζάπλουτη κίσσα
τη φαντασία μου. [Η ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΩΝ ΟΝΕΙΡΩΝ
από τη συλλογή της Τόνιας Τσαρούχα Ο
ΚΗΠΟΣ ΤΗΣ ΑΝΥΠΑΚΟΗΣ, εκδόσεις Βακχικόν 2021 με λεπτομέρεια από τον πίνακα του
Ιερώνυμου Μπος στο εξώφυλλο: Ο Κήπος των Επίγειων απολαύσεων / The Garden of Earthly Delights]
Κυριακή, 25 Ιουνίου 2023
