ΣΥΓΓΕΝΕΙΕΣ ΝΟΗΤΙΚΩΝ ΤΟΠΙΩΝ ΜΕ ΤΑ ΠΡΟΣΩΠΑ ΤΟΥ ΕΡΩΤΑ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΑΠΟΧΩΡΙΣΜΟΥΣ:

«Ρωτώ την Ποίηση για το σχήμα της λύπης» κι εκείνη

 «την Ιτιά μου δείχνει, το δένδρο που πονά»!..

Έτσι αρχίζει τη συνομιλία της με  την Ποίηση, η Μαρία Λάτσαρη στην ΕΝ ΔΥΝΑΜΕΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ (εκδόσεις ΜΑΝΔΡΑΓΟΡΑΣ 2016).

«Τα  ποιήματα της συλλογής δεν είναι βιωματικά, αλλά προϊόντα νοητικής διεργασίας με στόχο τη διερεύνηση της ανθρώπινης φύσης και συμπεριφοράς»,

εξομολογείται η ποιήτρια κάνοντας μια πρώτη προσπάθεια να προσδιορίσει τον οδικό της χάρτη στα λημέρια της ποίησης. 

Κάποιο ρόλο για τη συνειδητή αυτή επιλογή πρέπει να έπαιξαν οι σπουδές της στη Βιολογία και μάλιστα στις νευροεπιστήμες.  Η ιτιά, λοιπόν,

«το δένδρο που με τα γερμένα τα κλαριά προσκυνά βουβά το χώμα»

στην αντικειμενική πραγματικότητα, είναι, με μια άλλη έννοια επιστημονική, 

«Νευρωνικό Αντίστοιχο γυναίκας κλαίουσας

που με λυτά τα μακριά μαλλιά θρηνεί ασάλευτη

του έρωτα τα φθαρτό σώμα»!..

«Συνομιλία» επιγράφεται αυτό το πρώτο ποίημα της συλλογής. Δεν μπορώ να σκεφτώ πιο εύστοχη κι έξυπνη σύλληψη για να υποδηλωθεί, με λυρικό μάλιστα τρόπο,  η λανθάνουσα αλλά τόσο ουσιαστική σχέση ανάμεσα στις δύο πραγματικότητες: της ύλης και του πνεύματος.

Η συνέχεια δίνεται στο ποίημα που έδωσε τον τίτλο στη συλλογή.  Να λοιπόν με το λόγο της Μαρίας Λάτσαρη η ΕΝ ΔΥΝΑΜΕΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ, που προκύπτει από το πάντρεμα των δύο κόσμων:

«Χρόνια γλυπτικής ο άνεμος    κι η θάλασσα

κι ο βράχος    λιγοστεύει φλούδα-φλούδα.

Έτσι σμιλεύεται ο στίχος.

Με ινδιάνικο βλέμμα

ο ποιητής  συνδέει την εξωτερική πραγματικότητα

με την εκδοχή που φτιάχνει ο νους του,

δεν τραγουδά    δεν επιδίδεται σε ζωγραφική τοπίων.

Με τη σοφία των κύκλων της φύσης

λειαίνει τη διαχωριστική γραμμή

ανάμεσα σε ζωή και θάνατο,

 αποσπά το ουσιώδες απ’ τα πράγματα,

το αιώνιο απ’ το προσωρινό!..».

 

Επιλέγω ποιήματα από τις τρεις ενότητες της συλλογής που υπηρετούν τους στόχους της ποιήτριας και σχολιάζω  αυτή τη λυρική διερεύνηση της ανθρώπινης συμπεριφοράς σε θέματα, ας πούμε, όπως είναι ο Έρωτας, οι Αποχωρισμοί κ.ά.   

  

Ο νους σπάνια, ή μάλλον πότε, δεν αντιλαμβάνεται κάτι με απόλυτη αδιαφορία, δηλαδή χωρίς «συγκίνηση». Όλα συνδέονται με τα συναισθήματα (C. S. Sherrington)

Η Εν δυνάμει Πραγματικότητα της Μαρίας Λάτσαρη αποτελείται από τρεις ενότητες. Οι Συγγένειες, πρώτη ενότητα της συλλογής περιλαμβάνει 14 ποιήματα. Τα Πρόσωπα του Έρωτα έχουν 10 ποιήματα και τη μερίδα του λέοντος παίρνουν οι Αποχωρισμοί, τελευταία ενότητα με 18 ποιήματα. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα δύο παραθέματα που προτάσσονται των ποιημάτων. Στο δεύτερο, του Sherrington, υπογραμμίζω την κατακλείδα: «όλα συνδέονται με τα συναισθήματα», δηλαδή ακόμα κι εκείνες οι νοητικές διεργασίες που μπορούν να ελέγχονται από τους μετρίσιμους κανόνες της λογικής.

Το πρώτο είναι πιο περιγραφικό κι ίσως, αναλύοντας τη σχέση συνειδητής πραγματικότητας με δυνάμεις που δρουν υποδόρια (ασυνείδητο), υπογραμμίζει την καταλυτική επίδρασή τους: «…γύρω από το συνειδητό, λοιπόν, επικρατεί ένας αδιάκοπος συνωστισμός, ένα ακατάπαυστο σπρώξιμο και στριμωξίδι, και το συνειδητό δεν είναι – δεν είναι καθόλου – ο ανώτατος, ατάραχος και κυρίαρχος κυβερνήτης όλων των νοητικών φαινομένων, αλλά μάλλον μια σημαδούρα της οποίας η ανώτερη θέση δεν σημαίνει καθόλου και κυριαρχία πάνω σ’ αυτά τα κύματα…» (D.R. Hofstadter και D.C. Dennett).

Καθόλου τυχαία η παράθεση των συγκεκριμένων παραθεμάτων, αν λάβουμε υπόψη την προηγούμενη δήλωση της Μαρίας Λάτσαρη για τον συνειδητό στόχο της ποιητικής της συλλογής. Προϊόντα νοητικής διεργασίας χαρακτηρίζει τα ποιήματα της με στόχο τη διερεύνηση της ανθρώπινης συμπεριφοράς σε θέματα, ας πούμε, όπως είναι ο Έρωτας, οι Αποχωρισμοί κ.ά.  Προτάσσοντας, λοιπόν, τους  εν λόγω στοχασμούς, είναι σαν να μας προειδοποιεί για το αποτέλεσμα: εδώ, στα χωράφια της ποίησης, όπου κυριαρχούν οι αισθήσεις, όλα συνδέονται με τα συναισθήματα.  «Ο νους διαρρηγνύει» αλλά «τα μάτια περισσεύουν».

 

Παραθέτω τρία ποιήματα από την πρώτη ενότητα της συλλογής, (ΣΥΓΓΕΝΕΙΕΣ) ενδεικτικά αυτής της ιδιότυπης συγγένειας: Πεδίο Αισθήσεων, Αντίληψη και Εξέλιξη  

 

ΠΕΔΙΟ ΑΙΣΘΗΣΕΩΝ

Γίνομαι αμοιβάδα

τυλίγω τα πόδια μου   γύρω απ’ το μοντέλο

το εσωκλείω

αυτό με θρέφει

εκκρίνει ερεθίσματα

που διεγείρουν την αντίληψη

μικρές φωτίτσες   κυκλώνουν το τελάρο μου

Λικνίζομαι σε αιώρα

πλεγμένη από αισθήσεις

αναμνήσεις ραντίζουν   με χρώματα τον καμβά

Καμιά αίσθηση μόνο τωρινή

ζω στο παρόν μες απ’ το παρελθόν

το μυρωμένο μυστικό του γιασεμιού

κάποτε   το φύλαξα στα κύτταρά μου

Καινούριες σκέψεις άυλο φως

προσπίπτουν στις μορφές

καινούριες γραμμές ανακλώνται

Ο πίνακας μου ανήκει

 

ΑΝΤΙΛΗΨΗ

 (οι αθέατες ακτίνες των ματιών διασταυρώθηκαν γιατί τα τριαντάφυλλα είχαν την όψη λουλουδιών που κάποιος τα κοιτάζει T.S. Eliot)

 

Μουσαμάς αστάρωτος

δέκα αυτόπτες ζωγράφοι

το μοντέλο μαγικό κλειδί

για δέκα κλειδαριές

 

Τα μάτια περισσεύουν

ο νους διαρρηγνύει

το πέπλο της όρασης

οι εικόνες ξαρμαθιάζονται   από τη μνήμη

 

Αποστολή εξετελέστη

Μοντέλο απήχθη

Εκεί   δέκα πορτρέτα συνομήλικα

και ξένα μεταξύ τους

 

ΕΞΕΛΙΞΗ

Τη μέρα είμαι ψάρι

τη νύχτα βγάζω φτερά

και πετάω πάνω απ’ τη λίμνη

προσέχω    μην την αγγίξω

ικανή να πνίξει κάθε σκίρτημα

σε μια χούφτα νερό

αλλά αυτή δεν το ξέρει

δεν νιώθει τον εαυτό της

ούτε στεγνό ούτε υγρό

Απόψε θα βγάλω πόδια

να την περπατήσω

γνωρίζοντας πως δεν σηκώνει   πατημασιές αγίου

Το βάρος της θα με συνθλίψει

ή θα γίνει το θαύμα

Βυθίζομαι   σαν φίδι που κουβαλάει στη ράχη του

όλα τα αλλαγμένα πουκάμισα

μοτίβο ψαροκόκαλο

 

ΓΕΝΝΗΜΑ ΔΙΚΟ ΜΑΣ ΤΑ ΟΝΕΙΡΑ ΣΥΝΘΕΤΟΥΝ Σ’ ΕΝΑ ΠΡΟΣΩΠΟ ΤΟΝ ΑΕΙΘΑΛΗ και ΦΥΛΛΟΒΟΛΟ ΕΑΥΤΟ ΜΑΣ:

Η πρώτη ενότητα της συλλογής κλείνει μ’ ένα κείμενο, που από τον τίτλο του ακόμα μας προετοιμάζει για τη διάθεση της ποιήτριας να εξηγήσει την Εν δυνάμει Πραγματικότητα με λυρικό, βέβαια, τρόπο αλλά με ψυχαναλυτική ματιά. ΣΤΟ ΝΤΙΒΑΝΙ, λοιπόν, η ποιήτρια φαντάζεται τον «Φρόυντ μισοξαπλωμένο στο ντιβάνι να «διαβάζει τα καινούρια δεδομένα και να ξανασκέφτεται τι είναι το όνειρο». Ακολουθούν, στην πρώτη ενότητα, οι απορίες/ ερωτήματα που συνδέονται στη συνέχεια με τα γιατί που θα μπορούσαν ίσως να οδηγήσουν σε μια νέα εκδοχή θεώρησης της πραγματικότητας των ονείρων:   

«… Είναι τόσο απλοϊκή η οδός των ονείρων;»

«Πώς στο ενύπνιο η συνείδηση κατρακυλά με σκάλα μονόδρομη στο υπόγειο του είναι, ενώ στο ξύπνο κατοικεί στις πολυώροφες ανθρώπινες σχέσεις;»

«Όνειρα-αγκίστρια ψαρεύουν (δίχως δόλωμα) απ’ το αμνιακό υγρό τους όλες τις παιδιόθεν προδομένες επιθυμίες και τις απωθημένες αναμνήσεις;»

«Ένα ακρωτηριασμένο teddy bear που συρίζει στον ύπνο μας το λούτρινο κλάμα του φτάνει τάχα να μας εξιλεώσει;»

«Είναι τα όνειρα πράγματι ιαματικά;»

«Γιατί τότε μετά από μέρες αγκάθια, η ονειρική συνείδηση, αντί χέρι γλυκό που μας χαϊδεύει τα μαλλιά, ύπνο νήδυμο να κοιμηθούμε, φίδι είναι που γλιστράει στη φωλιά;»

«Τα όνειρα φρουροί του ύπνου;»

«Απρόσεκτοι φρουροί, προφυλάσσουν τον ύπνο αλλά αφήνουν απροστάτευτα τα σύνορα του ονειρευόμενου να μπαίνουν ελεύθερα κατάσκοποι και τυχοδιώκτες»

«Αν αντισταθούμε στη μυθολογική γοητεία τους, γιατί να μην είναι τα όνειρα τρόπος σκέψης πρωτόπλαστος, όταν ο εγκέφαλος, αποκλεισμένος από την εξωτερική πραγματικότητα, συλλαβίζει με κώδικα Μπράιγ ό,τι τρεμάμενο και υπεριώδες υπάρχει μέσα μας;»

«Λέξεις και εικόνες συμπλέκονται και μνημονικά ίχνη στεριώνουν, ο αντιληπτός κόσμος προσομοιώνεται άναρχα, προβάλλεται ανάγλυφα το αναπάντεχο χωρίς τον εφησυχασμό της άγνοιας ή τη σιωπηλή συναίνεση της κρίσης. Όσο η συνάντηση της κοκκινοσκουφίτσας με το λύκο-θάνατο μοιάζει αναπόφευκτη, άλλο τόσο αναμενόμενη είναι η ανάστασή της»

Κι όλη αυτή η λυρική καταγραφή των αποριών καταλήγει στην κατακλείδα συμπέρασμα:

«Γέννημα δικό μας, εύρημα της προϊστορίας μας τα όνειρα, συνθέτουν σ’ ένα πρόσωπο τον αειθαλή και φυλλοβόλο εαυτό μας. Δεν υπάρχουν ομοενύπνιοι, μόνο επισκέπτες σε ξένα όνειρα υπάρχουν».

Παραθέτω εδώ και το Όνειρο, το 4^ο ποίημα στη 2^η ενότητα (Τα Πρόσωπα του Έρωτα) όπου η Μαρία Λάτσαρη αναρωτιέται: Είναι ο ορατός κόσμος απατηλές εικόνες των αισθήσεων στην σπηλιά του Πλάτωνα σκιές;

 

ΟΝΕΙΡΟ 

Το σκοτάδι ξαπλώνει στο πλάι σου

χαϊδεύει τον αστράγαλό σου   και τον κρόταφο

κι ο ανεκπλήρωτος έρωτας

στο βάθος των σφαλισμένων σου ματιών

γίνεται ερμαφρόδιτος

καρπίζει

 

ξημερώνει  

φως αναλφάβητο   διαβρώνει τον αμφιβληστροειδή

τ’ όνειρο

σκόρπια γράμματα   πέλματα γυμνά

χνάρια του έρωτα

στο πάτωμα

ο έρωτας εξαερώνεται

αόρατος    άφθαρτος

 

Είν’ ο ορατός κόσμος

απατηλές εικόνες των αισθήσεων

στην σπηλιά του Πλάτωνα

σκιές;

 

Η ΙΕΡΟΤΕΛΕΣΤΙΑ ΤΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ ΤΟΥ ΕΡΩΤΑ και ΤΑ ΑΝΘΕΚΤΙΚΑ ΓΟΝΙΔΙΑ ΤΟΥ (στην «Εν Δυνάμει Πραγματικότητα» της Μαρίας Λάτσαρη):

Προοίμιο της δεύτερης ενότητας, ΤΑ ΠΡΟΣΩΠΑ ΤΟΥ ΕΡΩΤΑ, είναι το ποίημα ΙΕΡΟΤΕΛΕΣΤΙΑ!.. Εύστοχη επιλογή ο τίτλος για να παραπέμπει στον χαρακτήρα της πράξης του Έρωτα, που τα επιμέρους στάδια του γίνονται ενίοτε με τρόπο τελετουργικό κι ακολουθώντας ίσως κάποιους άγραφους κανόνες διαγράφουν συνήθως μια προκαθορισμένη πορεία:

«… χτένισα τα μαλλιά μου /έβαλα τα καλά μου

κι όπως ο ερωτευμένος προτού / φιλήσει το κορίτσι τ’ αγκαλιάζει

χάιδεψα το βελούδινο δέρμα / παραδόθηκα στην μυρωδιά

πριν γευτώ τη γλύκα…». 

Η ανατροπή έρχεται στους δύο τελευταίους στίχους της Ιεροτελεστίας, όπου αιφνιδιαστικά μαθαίνουμε ότι όλο αυτό το τελετουργικό έχει να κάνει με την ποιητική συλλογή αγαπημένου ποιητή. Η στενή σύνδεση Έρωτα με την Ποίηση είναι κάτι παραπάνω από εμφανής.

Ποια είναι όμως τα Πρόσωπα του Έρωτα;

Αφηρημένες έννοιες πρωταγωνιστούν στους τίτλους των ποιημάτων της ενότητας:

ΕΝΣΥΝΑΙΣΘΗΣΗ, ΖΗΛΙΑ, ΑΠΟΛΟΓΙΑ, ΕΚΤΗ ΑΙΣΘΗΣΗ:

«η αίσθηση ότι / σε γεύεται / σε αγγίζει/ σε ακούει / σε βλέπει / σε αναπνέει / μόνο εκείνος» 

Αφορισμοί καταληκτικών στίχων αποδίδουν χαρακτηρισμούς ή  προλέγουν αποτελέσματα:  

«Παράδεισος των αισθήσεων // Εσένα Τέχνη / που με κάλτσες μεταξωτές / πολύ λεπτές / μυρίζεις τον κρίνο / και γεννάς» (ΕΝΣΥΝΑΙΣΘΗΣΗ)

«Είναι ο ορατός κόσμος / απατηλές εικόνες των αισθήσεων / στην σπηλιά του Πλάτωνα / σκιές;» (ΟΝΕΙΡΟ)

«Μάρτυς μου τα δάκρυα / ορκιζόταν / λες κι ο πόνος / είναι ζήτημα αλήθειας» (ΑΠΟΛΟΓΙΑ).

Ανθολογώ το τελευταίο ποίημα αυτής της ενότητας με το χαρακτηριστικό τίτλο ΤΑ ΑΝΘΕΚΤΙΚΑ ΓΟΝΙΔΙΑ ΤΟΥ ΕΡΩΤΑ, όπου παρουσιάζεται ο Έρωτας ν’ αντέχει την Αγάπη περιπλανώμενος από ξενιστή σε ξενιστή. Παρατηρώντας τον ΑΠΟ ΑΠΟΣΤΑΣΗ είναι μια μοβ μορφή σε ορίζοντα γυμνό, μια φιγούρα από αμέτρητες κουκίδες σε πίνακα ζωγραφικής που όσο πλησιάζει το βλέμμα κοντά στον πίνακα αποσυντίθεται η μορφή του Έρωτα «εις τα εξ συνετέθη» δηλαδή στις κόκκινες και μπλε κουκίδες από τις οποίες σχηματίστηκε:

         

ΑΠΟ ΑΠΟΣΤΑΣΗ

Μοβ μορφή   σε ορίζοντα γυμνό

όσο πλησιάζω   δεν είσαι συ

αποδομείσαι   κηλίδες κόκκινες και μπλε

 

φιγούρα από πίνακα πουαντιγισμού

 

ΤΑ ΑΝΘΕΚΤΙΚΑ ΓΟΝΙΔΙΑ ΤΟΥ ΕΡΩΤΑ

Ο έρωτας ενσωματώνεται

στο DNA ξενιστή

τρώει ζωή

εκκρίνει δηλητήριο

Κάθε στιγμή in vivo

ένα κλικ της ψηφιακής μηχανής

του θανάτου

Ο ξενιστής

εξόριστος στο ίδιο του το σώμα

σβήνει

Ο έρωτας ανθεκτικός

αναζητά άλλον ξενιστή

να την αντέχει την αγάπη

[από τη συλλογή της Μαρίας Λάτσαρη ΕΝ ΔΥΝΑΜΕΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ, εκδόσεις Μανδραγόρας 2016]

 

ΤΟ ΑΛΛΟ ΜΙΣΟ ΤΟΥ ΕΡΩΤΑ… (το συναντάμε στους ΑΠΟΧΩΡΙΣΜΟΥΣ, τελευταία ενότητα ποιημάτων στην ΕΝ ΔΥΝΑΜΕΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ της Μαρίας Λάτσαρη)

Τι θα απογίνουμε;

Όνειρο λευκό που έχει λαγιάσει

 

Η μνήμη ξεγυμνώνει τη φαντασία

τα δειλινά επιστρέφουν

δίχως ψιθύρους   δίχως εκστατικά βλέμματα

δίχως αγγίγματα

Χιόνι τυλίγει το επινοημένο τοπίο

 

Αλαργεύεις από τη σιωπή μου

στη νύχτα μου είσαι ξένη

πού τελειώνει το τέλος του έρωτα

θέλεις μου είπες να ντύσουμε

τη γυμνή αλήθεια

 

Η εσωτερική όραση με οδηγεί

ό,τι έβλεπα σε σένα δεν ήσουν εσύ

η απουσία σου   περιγεγραμμένο κενό

Άνω τελεία

Η αναζήτηση του άλλου μισού

του Έρωτα

Μάταιη

 

ΑΠΟΧΩΡΙΣΜΟΙ: ΟΙ ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ ΘΑ ΖΗΣΟΥΝ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟ

Στους Αποχωρισμούς κεντρική θέση κατέχουν ποιήματα και στίχοι που άμεσα ή έμμεσα σχετίζονται ή αντλούν την έμπνευσή τους από ιστορίες καλλιτεχνών: Το ΖΩΓΡΑΦΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ, για παράδειγμα, αναφέρεται στη Μαρί Τερέζ, ερωμένη του Πικάσο και σχολιάζει το γνωστό πίνακά του Το Όνειρο. Το ΔΩΜΑΤΙΟ με ΓΥΜΝΑ παραπέμπει σε πίνακες του Μοντιλιάνι, ενώ στο μότο της ΑΥΛΑΙΑΣ, τελευταίο ποίημα της συλλογής γίνεται λόγος για τον Τριστάνο. Ενδεικτικές και οι αναφορές σε συγγραφείς και ποιητές:

«Ένα τσόφλι στον άνεμο, ξοφλημένο» είναι αφορισμός του Ezra Pound που προλογίζει το ποίημα με τίτλο ΑΥΤΟΧΕΙΡ ενώ το ΑΚΙΝΗΤΟ ΤΑΞΙΔΙ γίνεται με τον κ. Φογκ του Γιάννη Βαρβέρη. Στην ΑΥΛΑΙΑ, τελευταίο ποίημα της συλλογής, στίχοι από την Θεία Κωμωδία του Δάντη συνοδεύουν τους στίχους της:

«Κοίτα τον Πάρη, τον Τριστανο, είναι ο έρωτας που τους έκανε να αναχωρήσουν από τον κόσμο αυτόν»:  

 

ΑΥΛΑΙΑ (από τη συλλογή της Μαρίας Λάτσαρη ΕΝ ΔΥΝΑΜΕΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ 2016)

Χιόνι πέφτει απαλά

άσπιλο άχρονο   βάναυσα λευκό

σβήνει τις γραμμές   των κορμιών

ούτε ήχος ούτε φως

γλιστρά ανάμεσά μας

 

Τώρα για πάντα δική σου

 

ΠΑΠΑΡΟΥΝΑ ΑΕΙΘΑΛΗΣ ΑΝΘΙΖΕΙ ΜΕΣ ΤΙΣ ΛΕΞΕΙΣ (ποιήματα που κοιτάζουν έναν πίνακα του Πικάσο…):

 

ΖΩΓΡΑΦΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

Αθόρυβη έξοδος   σε σχήμα θηλιάς

 

Ερωμένη που θέλει    να πεθάνει

η Μαρί-Τερέζ

πέρασε από μέσα   το κεφάλι της

ξεκόβοντάς το    απ’ τα χρόνια

που περιφερόταν

πάνω στο σώμα της

Μούσα του Πικάσο

στον πίνακα «Το Όνειρο»

η Μαρί-Τερέζ

κοιμάται

με το χαμόγελο   κρεμασμένο

στα χείλη

 

ΖΩΓΡΑΦΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ, λοιπόν, είναι το 4^ο ποίημα στους Αποχωρισμούς της Εν Δυνάμει Πραγματικότητας της Μαρίας Λάτσαρη. Από το ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ της ίδιας ενότητας είναι και η Παπαρούνα η αειθαλής

«που ανθίζει μες τις λέξεις/ με τρεις τέσσερις ακόμη

η νοσταλγία τους μαζεύει / στα κλεφτά

με τα λεπτά της δάχτυλα».

Σκόπιμα παραθέτω σ’ αυτό το σημείο και τη φωτογραφία του πίνακα στον οποίο  ο ερωτευμένος Πικάσο απεικονίζει την «παράνομη» ερωμένη του Μαρί-Τερέζ Βάλτερ, ηρωίδα του ποιήματος ΖΩΓΡΑΦΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ, για την οποία η Μαρία Λάτσαρη σημειώνει: «Η Μαρί-Τερέζ έγινε ερωμένη του Πικάσο στα 17 της, απόκτησε μαζί του ένα παιδί και μετά το θάνατό του κρεμάστηκε».   Ο Βασίλης Αμανατίδης σχολιάζοντας τον πίνακα έγραφε στο ΕΝΤΕΥΚΤΗΡΙΟ:  «έργο γιορτή των αισθήσεων, ύμνος στην καμπύλη, ένας ηδονοβλεπτικός χάρτης της ανδρικής φαντασίωσης για τη γυναικεία ενδοτικότητα»…… Από τον ίδιο πίνακα εμπνεύστηκε και η Κική Δημουλά το ΣΥΝΔΡΟΜΟ (κοιτάζοντας τον πίνακα του Πικάσο). Το ποίημα της Δημουλά είναι διπλό, δηλαδή που εγκιβωτίζει ένα άλλο έργο, που επιχειρεί τάχα να το ονειρευτεί, το ίδιο το έργο ή τον τρόπο ονείρου που ο πίνακας διδάσκει. Για να το αναιρέσει μελαγχολικά στο τέλος, με την παραδοχή μιας ακόμη ήττας, που οφείλεται σε σύνδρομο απώλειας του ονειρεύεσθαι:

«Όνειρο σημαίνει

να μην υπάρχουν σύνορα

κι οι βλοσυροί καχύποπτοι φρουροί τους.

Ελεύθερα να μπαίνεις σ’ άνθρωπο

κι ούτε τις ει, ούτε τις οίδε…»

 

ΠΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΤΕΛΟΥΣ

Λίγο πριν το τέλος

ο αέρας αραίωσε   η ανάσα ρηχή

ρουφάει τις φράσεις

ο φόβος στα μάτια σου

(δεν θα γίνω καλά ε;)

έγινε τρυφεράδα

δυο ακριβές λεξούλες

ψίθυροι δαχτύλων στα μαλλιά μου

χώρεσα στου καρυδιού το τσόφλι

τη λιπόσαρκη αγκαλιά σου

μητέρα

η συγγνώμη έγινε ενσυναίσθηση

«θα μου πεις ένα παραμύθι;»

όπως λένε στα παιδιά καληνύχτα   πριν κοιμηθούν

 

ΔΩΜΑΤΙΟ ΜΕ ΓΥΜΝΑ

Οι δυο μας   δεμένοι με αισθήσεις

κάναμε έρωτα

σε δωμάτιο με καθρέφτες

κορμιά γυμνά

χείλη ανάσες πάνω στο γυαλί

πολλαπλά είδωλα

 

Εδώ και καιρό

ο έρωτας αντανακλάται

-η αντανάκλαση οι απαρχές είναι της απώλειας -

και πετά

μια κάθετη ρωγμή απ’ τα χείλη ως την ήβη

πάνω στο γυαλί

αλλά οι καθρέφτες

κάνουν τα στραβά μάτια

 

τώρα   στους τοίχους

κρέμανται γυμνά   του Μοντιλιάνι

κι οι καθρέφτες δεμένοι με σκοινιά

πάνω σε φορτηγό

Φεύγουν

[από τη συλλογή της Μαρίας Λάτσαρη ΕΝ ΔΥΝΑΜΕΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ, εκδόσεις Μανδραγόρας 2016]

ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ: «Εν δυνάμει πραγματικότητα», με τα μάτια του ασυνείδητου:

Τα περισσότερα ποιήματα της Μαρίας Λάτσαρη δεν είναι βιωματικά, είναι προϊόντα νοητικής διεργασίας με στόχο τη διερεύνηση της ανθρώπινης φύσης και συμπεριφοράς. «Στο εγχείρημά μου αυτό μεγάλο ρόλο έπαιξαν οι σπουδές μου στη βιολογία και δη στις νευροεπιστήμες» δηλώνει. «Ήταν μεγάλη πρόκληση για μένα να αποδώσω νευροβιολογικές έννοιες με ποιητικό λόγο. Προσπάθησα να δω από μια άλλη οπτική γωνία την ποίηση, τον έρωτα, την τέχνη, τη σχέση επιστήμης – τέχνης, την απώλεια, τα όνειρα, τη φύση, παθολογικές καταστάσεις… Η ποίηση είναι δημιουργός μιας νέας πραγματικότητάς, ακόμη και όταν περιγράφει μιαν άποψη του υπαρκτού κόσμου… Η ομορφιά καραδοκεί παντού. Αν είμαστε ευαίσθητοι, θα την αισθανθούμε στην ποίηση όλων των γλωσσών, όπως και στη γλώσσα της επιστήμης. Ο επιστήμονας που γνωρίζει τις εσωτερικές διεργασίες της ύλης αποτιμά διαφορετικά την ομορφιά; Στο ποίημά του Όταν άκουσα τον σοφό αστρονόμο ο Ουόλτ Ουίτμαν περιγράφει τη διάλεξη ενός αστρονόμου που συνοδεύεται από μαθηματικά και διαγράμματα και, στη συνέχεια, παρατηρώντας μέσα στη σιωπή τον νυχτερινό ουρανό, αισθάνεται ότι η ομορφιά και η μαγεία έχει χαθεί εξαιτίας της επιπλέον γνώσης. Εγώ δεν αισθάνομαι έτσι. Όταν κοιτάζω τα χρυσοκόκκινα χρώματα των φθινοπωρινών φύλλων, γνωρίζω ότι τα φυλλοβόλα δέντρα εξελίχθηκαν ώστε να μην ξοδεύουν τους πόρους τους αναζητώντας ηλιακό φως τον χειμώνα. Αυτό δεν αφαιρεί τίποτε από την ομορφιά τους. Η  ποίηση και επιστήμη είναι προϊόντα του ίδιου αξιοθαύμαστου οργάνου, του εγκεφάλου, είναι μια γιορτή της διάνοιας… Στη συλλογή υπάρχουν ποιήματα για τη ζωή και τον θάνατο, τη μνήμη, τις αναμνήσεις από τα παιδική ηλικία, την απουσία, τη φθορά, την απώλεια, τη διάψευση, τη ματαίωση, τα ανθρώπινα πάθη, την προσφυγιά, τη χρόνια παθογένεια στην Ελλάδα… Και ο έρωτας είναι παντού. Συνδιαλέγεται με την ποίηση, την επιστήμη, την τέχνη, το όνειρο, τις αισθήσεις, τη φύση, το τέλος του έρωτα, τον θάνατο…»