ΜΙΑ ΟΛΟΚΛΗΡΗ ΠΑΙΔΙΚΗ ΧΑΡΑ ΛΕΞΕΩΝ ΜΕ ΣΩΖΕΙ:

«Βλέπω ακόμα παιδικά»

είναι το τίτλος της ποιητικής συλλογής της Αντωνίνης Σμυρίλλη που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Θράκα στις αρχές του 2017.

Θα ήταν σπουδή ο χαρακτηρισμός «εύρημα εύστοχο» για τον τίτλο, αν από την πρώτη ανάγνωση των ποιημάτων δεν γινόταν φανερό ότι συνειδητή επιλογή της ποιήτριας είναι:

το Βλέμμα Παιδικής Αθωότητας που ρίχνει στα θέματά της για να τα προσπελάσει.

«Κλινική περίπτωση;», αναρωτιέται με τον τίτλο του πρώτου ποιήματος.

Για να ακολουθήσει το κατηγορηματικό Όχι!,  στον επινοημένο διάλογο με το γιατρό. 

Απάντηση που βάζει τα πράγματα στη θέση τους

και λύνει πιθανές απορίες του αναγνώστη

που θα παραξενεύεται βλέποντας το περιεχόμενο και τη μορφή των 20 ποιημάτων της συλλογής.

 

Τι μαγικό να μπορεί κανείς να ΒΛΕΠΕΙ ΑΚΟΜΑ ΠΑΙΔΙΚΑ όλα τα πράγματα!..

Τι αυθεντικό ο Κήπος των Λέξεων να αντιστοιχεί με μια ποιητική ΠΑΙΔΙΚΗ ΧΑΡΑ!..   

Δεν είναι καθόλου υπερβολή ο ισχυρισμός (πεποίθηση για μερικούς)

πως εδώ έγκειται η ειδοποιός διαφορά που ξεχωρίζει Ποιητές από Κοινούς Θνητούς.

Με αυτόν τον τρόπο   (και κάποιους άλλους ακόμα)

μπορούν ν’ ονομάζουν τον κόσμο απ’ την αρχή

μεταμορφώνοντας την αντίληψή μας γι’ αυτόν.

Αλλά πιο πολύ είναι προσπάθειές

 «νάρκης του άλγους, που κάνουν για λίγο να μη νοιώθεται η πληγή από το μαχαίρι του χρόνου»  

που έλεγε ο Καβάφης

ή «Το Ροζ μέσα στο γήρας»   που σώζει την Αντωνίνη Σμυρίλλη,

όπως ομολογεί κλείνοντας την πρώτη ποιητική της συλλογή με το τρίστιχο ποίημα «Μαλλί της Γριάς»

 [διπλό ΚΛΙΚ στην εικόνα by andre kertesz and David Brayne για την αποκωδικοποίηση της «Κλινικής Περίπτωσης» μιας ποιήτριας που ψάχνει το νόημα του κόσμου στην Παιδική Χαρά των Λέξεων:

Θέλεις να παίξουμε;

Έχω παρέα τις λέξεις μου

Δεν είναι αρκετές για να φτιάξουν

μια ολόκληρη παιδική χαρά; ] 

ΓΙΑ ΤΟ ΧΕΙΡΟΤΕΡΟ ΠΟΥ ΕΧΩ ΚΑΤΗΓΟΡΗΘΕΙ ΕΙΝΑΙ…

η παιδικότητά μου,  αυτή είναι το αυθεντικότερο κομμάτι μου…

ΚΛΙΝΙΚΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ:

-Τι είναι αυτό στο κεφάλι σου;   Με ρώτησε ο γιατρός μου

 

-Είναι μαγικό   Όποτε έχω τις μαύρες μου

Εγώ συρρικνώνομαι   Και αυτό ψηλώνει

 

Κλείνομαι

 

-Παράξενο κορίτσι

 

-Με τρομάζει

Εκεί μέσα δεν ξημερώνει ποτέ

Δεν έχω κοντά κανέναν   Εγώ και ο εαυτός μου

 

-Εγωιστικά παράλογο, είπε

 

Ο γιατρός μπήκε στο καπέλο του   Κι εγώ στο δικό μου

 

ΨΑΧΝΩ ΤΟ ΝΟΗΜΑ!.. ΑΛΛΑ ΤΟ ΕΦΑΓΕ Η ΓΑΤΑ (Υπερφαγία):

Δυνατό σημείο της συλλογής  η αδυναμία στη μικρή φόρμα. Δέκα τουλάχιστον από τα 20 ποιήματα της συλλογής είναι ολιγόστιχα.  Σ΄ αυτά συμπεριλαμβάνω και τους αφορισμούς (It’s Complicated) με τις Παρενέργειες τους (σελ. 25 και 27): παίζει η ποιήτρια χωρίς αναστολές και ψευδαισθήσεις. «Αυτοκτονικός Ιδεασμός;» Πιθανή παρενέργεια ή αυτοσαρκασμός;  Μεγάλη υπόθεση να κλείνεις σε λίγες λέξεις ή σε μια εικόνα νοήματα και ιδέες, για τις οποίες θα μπορούσαν τόμοι ολόκληροι να γράφονται και να ξαναγράφονται (κι ας τους τρώει στο τέλος η … μαρμάγκα). Φτάνει μια έκφραση, μια ευρηματική αναπάντεχη σύλληψη, ευφορία της στιγμής για να ειπωθούν σπουδαία πράγματα σε 3-4 στίχους ή μια εικόνα (= 1000 λέξεις) με τις ποικίλες αποχρώσεις τους, φτάνει ενίοτε για να υπονοηθεί μια ποικιλία συναισθημάτων: «Μισώ την επιβεβλημένη χαρά/ –ένα φτηνό performance- / Εγώ έχω το γουργούρισμα / της γάτας μου. Αυτό φτάνει!» (Ευφορία σελ. 14). Ξεχωρίζω και τη Ψυχανάλυση (σελ.16) μαζί με  το άτιτλο τρίστιχο της διπλανής σελίδας:

 

ΨΥΧΑΝΑΛΥΣΗ

Όσο θόρυβο    Κάνει ένα πριόνι

Στο τέλος   Αφήνει πριονίδια

 

Κατέληξα τι δεν αντέχω

Σ’ αυτόν τον κόσμο

 

Τον κόσμο.

 

Πράγματι, δεν αντέχεται ένας κόσμος όπου τόσο πολλοί κάνουν πολύ θόρυβο αφήνοντας  πίσω τους πριονίδια. Ενώ άλλοι τόσοι «υποκρίνονται τόσο καλά… όσο τα χάπια μου»!!! (θαυμαστικά για τον αναπάντεχο συσχετισμό που σαρκάζει με πολλά ρίχτερ την υποκρισία). Τα 8,7 Ρίχτερ, (άλλο ένα τετράστιχο στη σελ. 24) μας αφήνει άφωνους: τι ευρηματική σύλληψη για την αντικειμενική δυσκολία της Θλίψης να κρυφτεί πίσω από ένα δάχτυλο ψεύτικα τρικ: 

 

8,7 ΡΧΤΕΡ:

Αγνοώ τη θλίψη μου

Αλλά αυτή ξέρει καλά

Πώς να κάνει αισθητή

Την παρουσία της

 

ΠΑΡΕΝΕΡΓΕΙΕΣ: ΟΥΤΕ ΣΤΗ ΛΙΜΠΙΝΤΟ, ΟΥΤΕ ΣΤΟ ΚΛΑΜΑ…

Δεν θα δεχθώ πολύ εύκολα, όμως, τη λανθάνουσα θλίψη που απορρέει από την άλλη αντικειμενική διαπίστωση  για την ακύρωση του νοήματος κάποιων λέξεων (όπως η χαρά και ο οργασμός…) πολύ πιθανόν από την καταχρηστική «ποιητική» (;) έκθεσή τους. Αυτό πράγματι συμβαίνει κι έχει τ’ αποτελέσματα που επιγραμματικά επισημαίνει η Αντωνίνη στο Overdose (σελ. 26):

 

OVERDOSE

Υπάρχουν λέξεις

που είναι υπερτιμημένες

 

Όπως η χαρά ή ο οργασμός

 

Ας πούμε

 

Η (φιλοσοφική…) ένστασή μου ξεκινάει από το γεγονός ότι πιστεύω παθολογικά στη μαγική δύναμη της ποίησης!.. Σ’ αυτήν βρίσκεται όλη η υπεροχή της: μπορεί να ξαναδίνει νόημα και ουσία στις «φθαρμένες» ή υπερτιμημένες λέξεις. Αίφνης η λέξη «οργασμός» που από κορύφωση μιας στιγμιαίας σεξουαλικής πράξης που την παίρνει ο αγέρας και χάνεται μη έχοντας πλέον  καμιά ισχύ, με την ίδια λέξη (ή άλλες καθημερινές και πιο πεζές) σ’ ένα ποίημα ο εμπνευσμένος ποιητής μπορεί να οικοδομήσει μια εικόνα με τόσα χρώματα και ήχους και συμβολισμούς που να είναι  η έκλαμψη που περικλείει όλη την ομορφιά μικρών στιγμών στις οποίες ο άνθρωπος απογειώνεται, επαναστατεί, ανασταίνεται, νιώθει τον ανάλαφρο εκείνο ίλιγγο Ποίησης αληθινής που ο Ρίτσος με το δικό του μοναδικό τρόπο περιγράφει στη Σονάτα ως: «μιαν επαλήθευση σχεδόν αιωνιότητας, κάποιο ξανάσασμα, κάποια χαμόγελο αθανασίας όπως λένε, μιαν ευτυχία, μια μέθη κι ενθουσιασμό ακόμη…». Ο Ελύτης συνοψίζει με το δικό του τρόπο αυτό το χάρισμα των ποιητών θεωρώντας «επιφοίτηση»  τη δυνατότητα με τις λέξεις «να καθηλώνουν ένα σκίρτημα σε μια στιγμή οιονεί αιώνια δίνοντας έτσι την ευχέρεια στην ύλη να επιχειρεί μαζί τους πτήσεις…». Αντίστιξη παράλληλη μ’ όλα αυτά το ποίημα «Δεν μου αρέσει η Υφή σ’ αυτό το βιβλίο» (σελ. 22): τα εναγώνια διλήμματα (αυτό που αγγίζεις ή αυτό που σ’ αγγίζει; το εξώφυλλο ή το περιεχόμενο; αίσθηση επιφανειακή ή ουσιαστική;) είναι τα σκιρτήματα της ποιήτριας   στην επίμονη προσπάθειά της ν’ αναζητά το νόημα του κόσμου βλέποντας ακόμα παιδικά  (κι ας νιώθει όταν γράφει «σαν ξεχαρβαλωμένη πολυθρόνα που αντιστέκεται να μπαλωθεί γιατί λατρεύει τη φθορά»!.. (Για Πέταμα σελ. 23):

 

ΔΕ ΜΟΥ ΑΡΕΣΕΙ Η ΥΦΗ Σ’ ΑΥΤΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ

-Και τι σε νοιάζει η υφή;

Υφή μπορεί να είναι αυτό που αγγίζεις

Ή αυτό που σ’ αγγίζει

 

Υφή μπορεί να είναι το εξώφυλλο

Ή το περιεχόμενο

 

Υφή είναι αίσθηση επιφανειακή

Ή ουσιαστική

 

Επιμένω

Δεν μου αρέσει η υφή σ’ αυτό υο βιβλίο

 

Οι σελίδες δεν γλιστρούν

Κι εγώ δεν έχω πια χρόνο για στασιμότητες.

 

Κλείνοντας την πρώτη αυτή συγκομιδή εντυπώσεων από την ανάγνωση της συλλογής ΒΛΕΠΩ ΑΚΟΜΑ ΠΑΙΔΙΚΑ δανείζομαι τον τίτλο του πρώτου ποιήματος για να πω (απευθυνόμενος προς το «παράξενο κορίτσι», την ποιήτρια και προς κάθε νέο ποιητή): Κλινική περίπτωση, Αντωνίνη, η Αναζήτηση Νοήματος στο κάθε τι (ιδεοληψία των ποιητών).  «Σ’ ένα λαβύρινθο σκέψεων» περιφέρουν τη μελαγχολία τους και ψάχνουν για το Μίτο που θα τους βγάλει από το Αδιέξοδο ξέροντας εκ των προτέρων ότι «Δεν υπάρχει Αριάδνη, ούτε Μίτος». Αρνούνται όμως να συμβιβαστούν με την κανονικότητα της καταθλιπτικής πραγματικότητας κι συνεχίζουν το φαύλο κύκλο της αναζήτησης. Μάλιστα, οι υπαρκτές παρενέργειες των εμμονών τους καταγράφονται αλλά μπαίνουν σε παρένθεση ως αηδίες ή προβλέψιμο παραλήρημα.   Και η ταλάντευση ερωτημάτων, διαπιστώσεων, κατάφασης κι αντίφασης, «εξαίσιος ανάλαφρος ίλιγγος»:

Ούτε στη λίμπιντο   Ούτε στο κλάμα

Αηδίες   [Παραλήρημα]

«Υπάρχω;    Ψευδαισθήσεις

Υπάρχω!..   Αυτοκτονικός Ιδεασμός

Ας υπάρχω    Αναξιότητα

Δεν μπορώ να υπάρχω    [Αδράνεια]

Δε θέλω να υπάρχω    [Αφύπνιση]

Δεν υπάρχω (από τις Παρενέργειες σελ. 27)

Συνεπώς η αναζήτηση δεν τους γέλασε, γιατί είναι αυτή που δίνει το βάθος και τη διάρκεια στο γεμάτο περιπέτειες «ταξίδι»!.. Τηρουμένων των αναλογιών θυμίζει λίγο την καφκική πορεία αναζήτησης του ήρωα στα Αντικλείδια του Γιώργη Παυλόπουλου: έχει αρπάξει κάτι το μάτι του από το μαγικό κόσμο της Ποίησης αλλά η πόρτα της κλείνει ευθύς. Σ’ όλη του τη ζωή ψάχνει για το κλειδί, φτιάχνει αντικλείδια/ ποιήματα… μα η πόρτα δεν ανοίγει πια. Για να βγάλει, στο τέλος, το συμπέρασμα ο ποιητής: «ίσως τα ποιήματα που γράφτηκαν από τότε που υπάρχει ο κόσμος είναι μια ατέλειωτη αρμαθιά αντικλείδια για ν’ ανοίξουμε την Πόρτα της Ποίησης. Μα η Ποίηση είναι μια πόρτα ανοιχτή»!..   

 

NEED SOME SPACE (από τη σελ. 13):

Αμέτρητες φορές παρακαλώ

Να σταματήσω να σκέφτομαι

Μπας και γίνω

Κάτι λίγο ευτυχισμένη

 

Είμαι καταδικασμένη

Σε μια ενδιάμεση σφαίρα

Πλανιέμαι

Κάπου ανάμεσα

Στον κόσμο και τους πλανήτες

Κάπου ανάμεσα

Στη Γη και τον Ουρανό

 

Μετεωρίτης

 

Ένα σώμα

Που δεν μπορεί να ενσωματωθεί

Ένα σώμα που εκλιπαρεί

Για μια λανθασμένη τριβή

 

Μήπως αναφλεγεί      

 

Οι ιστορίες στο ΒΛΕΠΩ ΑΚΟΜΑ ΠΑΙΔΙΚΑ, με αρχή μέση και συμπεράσματα, οι διάλογοι με το γιατρό, τη γάτα, τον εαυτό, τα ερωτήματα, οι απορίες, η αμφιβολία, όλα «ένα σώμα που δεν μπορεί να ενσωματωθεί, ένα σώμα που εκλιπαρεί για μια λανθασμένη τριβή, μήπως αναφλεγεί». Τι όμορφη ευχή προς εραστές της ποίησης: Να μην σταματήσουν να σκέφτονται ποιητικά. Είναι μια γλυκιά καταδίκη η έμπνευση και η δημιουργία. Να πλανιέσαι, δηλαδή, «κάπου ανάμεσα σε γη και ουρανό, μετεωρίτης», όπως λέει στο παραπάνω ποίημα η Αντωνίνη.   

 

ΕΓΩ ΚΑΙ Η ΓΑΤΑ ΜΟΥ

Σήμερα είμαστε μελαγχολικές

Και άβαφες

 

Εγώ και η γάτα μου

Έχουμε μια παρά φύσιν σχέση

Μια διαστροφική επικοινωνία

 

Αρνούμαστε να συμβιβαστούμε

Να κανονικοποιηθούμε

 

Kουβαλούμε τη θλίψη μας

Και σα μαγνήτες

Τη θλίψη των άλλων

 

Σ’ έναν λαβύρινθο

Απομονωνόμαστε

Στις αναζητήσεις

Των σκέψεων μας

 

Μινώταυροι

Αδύνατο να βγούμε

Δεν υπάρχει Αριάδνη

Ούτε Μίτος

Έτσι μόνο περιφερόμαστε

Μελαγχολικές

Και άβαφες

[Αντωνίνη Σπυρίλλη, Βλέπω ακόμα παιδικά, εκδόσεις Θράκα Φεβρουάριος 2017 – επιλογή ποιημάτων και σχολιασμός από Τάσο Κάρτα – ART Andre Kertesz and David brayne]