(… γράφει η Εσμεράλδα Γκέκα στον ΕΩΣΦΟΡΟ, ένα από τα ποιήματα της συλλογής ΠΑΡΑΔΟΞΟΣ ΥΠΝΟΣ…)
«Σου
ανήκουν τα σύννεφα κι οι σκέψεις – που πιάνονται εκεί
οι αράχνες,
τα σμαράγδια… τα οράματα τ’ ασυνεχή.
Αχ, γαλάζιε
δολοφόνε!..
Αν μέσα
τους τύχει και πιαστείς να μη ρωτήσεις
πως.
Αν μας
συγχωρέσεις τα όνειρα θα σου
συγχωρέσουμε το φώς». (Εσμεράλδα Γκέκα, Παράδοξος Ύπνος, εκδόσεις Γαβριηλίδης
2019)
Και ο Αντώνης Τσόκος σχολιάζει:
«Σ’ αυτούς τους δύο τελευταίους
στίχους του ποιήματος βρίσκονται οι άκρες του νήματος: «Αν μας συγχωρέσεις τα
όνειρα, θα σου συγχωρέσουμε το φως»
Ολόκληρη η ποιητική συλλογή κινείται
μεταξύ ονείρου και φωτός. Μεταξύ
φαντασίας και πραγματικότητας.
Αν μας συγχωρέσεις τη φαντασία θα σου
συγχωρέσουμε την πραγματικότητα, θα πω
παραφράζοντας τα λόγια της ποιήτριας.
Το όνειρο δεν έχει παρελθόν. Το φως
δεν έχει μέλλον.
Ο ΠΑΡΑΔΟΞΟΣ ΤΠΝΟΣ συνδιαλέγεται με
τους δύο αυτούς κόσμους.
Ο ύπνος αποτελεί μια ένθετη ζωή. Έναν
προσωρινό θάνατο. Είναι η στιγμή που άνθρωπος επιστρέφει στον εαυτό του. Την
πρόσκαιρη αδράνεια του σώματος εκμεταλλεύεται το όνειρο για να αναδυθεί στην
επιφάνεια. Οι άνθρωποι που ξυπνούν από τον παράδοξο ύπνο μπορούν να θυμηθούν
πολλά όνειρα, ενώ όσοι ξυπνούν από ύπνο μη παράδοξο θυμούνται ελάχιστα ή και
καθόλου όνειρα.
Τα όνειρα, λοιπόν, πρωταγωνιστούν στα
ποιήματα του ΠΑΡΑΔΟΞΟΥ ΥΠΝΟΥ.
Στη συνέχεια διαβάζουμε ΣΧΟΛΙΑ γι’
αυτό κι άλλα χαρακτηριστικά στην ποίηση της Εσμεράλδας Γκέκα μαζί με
αντιπροσωπευτικά ποιήματα από τις συλλογές της:
Pulchritudo
Bestiae, εκδόσεις Γαβριηλίδης 2012
ΠΑΡΑΔΟΞΟΣ ΥΠΝΟΣ, Γαβριηλίδης 2019
ΤΑ ΠΑΝΤΑ ΕΙΝΑΙ ΜΟΙΡΑ, ΟΝΕΙΡΟ και ΑΝΑΜΝΗΣΗ ΜΕΣΑ ΣΤΟ
ΠΟΙΗΜΑ (Paul Valery)
(αποσπάσματα από την παρουσίαση
του ΠΑΡΑΔΟΞΟΥ ΥΠΝΟΥ της Εσμεράλδας Γκέκα – γράφει ο Αντώνης Τσόκος στο ΜΟΝΟΚΛ)
Με
αυτό το εφαλτήριο η ποιήτρια μας φέρνει σε επαφή μ’ έναν από τους ομορφότερους
μύθους της Ελληνικής Μυθολογίας. Το μύθο του Πυγμαλίωνα.
Σύμφωνα
με μία απ’ τις πολλές εκδοχές του μύθου, ο Πυγμαλίων ήταν γλύπτης απόλυτα αφοσιωμένος στη δουλειά του. Ένα
βράδυ η θεά Αφροδίτη παρουσιάστηκε στο όνειρό του. Ο Πυγμαλίων έκθαμβος από την
ωραιότητα της γυναίκας που ονειρεύτηκε άρχιζε να σκαλίζει ένα γλυπτό με τη
μορφή της. Όταν το τελείωσε ένιωθε ήδη ερωτευμένος με αυτό.
Κατά τη διάρκεια
των Αφροδισίων έκανε μία προσφορά στη θεά ικετεύοντάς την να ζωντανέψει το
άγαλμα. Η Αφροδίτη συγκινήθηκε από την παράκληση του γλύπτη και μεταμόρφωσε το
άγαλμα στην πιο ιδανική γυναίκα. Την Γαλάτεια.
Στο
πρώτο από τα δύο, βασισμένα στον μύθο, ποιήματα ο γλύπτης πέφτει στη γη και σπάει.
Συμμετέχοντας σε μια σπάνιας ομορφιάς ποιητική μεταφορά. Η αντιστροφή των
ρόλων, ανάμεσα στον γλύπτη και το δημιούργημά του, αναδεικνύει την δύναμη
αλλά και τη συνέχεια του έρωτα. Στον μύθο ο έρωτας ζωντανεύει το άγαλμα. Στο
ποίημα θρυμματίζει τον ίδιο του τον δημιουργό.
Ο
Πυγμαλίων και η Γαλάτεια δεν είναι οι μοναδικές μυθικές μορφές που συναντάμε
στα ποιήματα της συλλογής. Ανταμώνουμε επίσης τον Ορφέα, τον Ίκαρο, την
Περσεφόνη, τον Μέγα Παν.
Στα
συγκεκριμένα ποιήματα μπορούμε να πούμε ότι η γνώση των μύθων κρίνεται
επιθυμητή αλλά όχι επιβεβλημένη. Τα ποιήματα έχουν ρίζες παράγουν όμως τους
δικούς τους καρπούς.
Το
πάντρεμα κρίνεται απολύτως επιτυχημένο. Η επιλογή των συγκεκριμένων προσώπων
είναι φανερό ότι δεν έχει γίνει τυχαία. Ο Νάρκισσος, ο Ίκαρος και η Περσεφόνη
δεν διαφέρουν σε τίποτα από τον σύγχρονο άνθρωπο. Διανύουν ατελείωτα χιλιόμετρα
μέσα στον εαυτό τους. Είναι εξαρτημένοι από τους φόβους τους. Καίγονται απ’ τα
όνειρά τους. Ράβουν μέσα από το στο δέρμα τις επιθυμίες τους.
ΜΙΑ ΧΑΡΤΙΝΗ ΓΑΛΑΤΕΙΑ
(στον
ΠΑΡΑΔΟΞΟ ΥΠΝΟ της Εσμεράλδας Γκέκα)
Εγώ όμως ερωτικά θα εξομολογούμαι
σε μύθους.
Το αίμα που με κάνει να πονάω και να θέλω
θα το μεταγγίσω όλο
σ' εκείνη τη φιγούρα που μουτζούρωσα
ισχνά
μήπως μια μέρα ξυπνήσει κι αυτή πονώντας
και θελήσει ένα σώμα άλλο να τη γιάνει.
Τότε θα τη μάθω
πώς απ' τον χάρτινό της ύπνο
να πλάθει δέντρα και πουλιά.
Κι αν δυσπιστεί κι αν αμφιβάλλει
σφιχτά θα την κρατήσω και
τραντάζοντάς την
θα της πω:
Κορίτσι μου, όλα υπάρχουνε και ζουν
αν τ' αγαπάς και τους δίνεις το αίμα σου.
ΠΕΡΣΕΦΟΝΗ
Αγάπην δε μη έχω,
γέγονα κρημνός Ηχούς
και των αστέγων αστέρων παγκάκι
πυρωμένο...
Μόλις που βγήκες από μέσα μου
και στάζω απ' τις κορφές σου και τα άκρα
σπάω σαν ροδοπέταλο
και χλωραίνω τον χρόνο που πατάς
με τις φτερωτές σου φτέρνες.
–Οι φτέρνες σου είναι
ενός νεοσσού προσπάθεια να πετάξει
μητροφόρες είναι
κι ό,τι μέσα μου πατούν και το
σκοτώνουν
γεννιέται κρίνο
που μου κόβεις βίαια απ' τις
λέξεις.–
Ξέρεις να πονάς και να εξαγνίζεις
Περσεφόνη σε πήρε από μένα
του κόσμου ο κάτω κήπος
που 'χει στα πόδια του δυο
Μανδραγόρες
και στο κεφάλι του μιαν άμαξα μαβιά
που την αγάπη ταξιδεύει μες στη
νύχτα μακριά μας.
[από τη
συλλογή της Εσμεράλδας Γκέκα ΠΑΡΑΔΟΞΟΣ ΥΠΝΟΣ, Γαβιηλίδης 2019]
Η ΠΕΡΙΠΛΑΝΗΣΗ ΣΤΟ ΠΟΙΗΤΙΚΟ ΣΥΜΠΑΝ ΤΗΣ ΕΣΜΑΡΑΛΔΑΣ ΓΚΕΚΑ
ΘΥΜΙΖΕΙ ΝΥΧΤΕΡΙΝΟ ΠΕΡΙΠΑΤΟ ΣΕ ΔΑΣΟΣ
Στα
ποιήματά της υπάρχει μια αίσθηση παντοτινής υγρασίας. Ο άνθρωπος αποτελεί
αναπόσπαστο κομμάτι της φύσης. Οι φλέβες παρομοιάζονται με ρίζες δέντρων.
Γράφει
σ’ ένα της ποίημα:
Οι φλέβες μου είναι στεγνές ρίζες δέντρων
είναι δρόμοι του φωτός
είναι το τίποτε ιδιαίτερο
είναι οι δρόμοι που ανοίγω
με τα δάχτυλα και φεύγω.
Η
ποιήτρια βρίσκεται σε μια συνεχή αναζήτηση. Την αναζήτηση του παραδείσου.
Αποζητά την απελευθέρωση της άνοιξης. Τη φροντίδα του ήλιου. Ενός ήλιου που
ανατέλλει και δύει. Που σκοτώνει και ανασταίνει…
Οι
έννοιες του φωτός και του σκότους εναλλάσσονται στα ποιήματα της συλλογής. Το
ίδιο και οι παραγόμενοι συμβολισμοί. Αλλού τοποθετούνται για να τονίσουν την
απουσία και την παρουσία. Αλλού την άνοδο και την πτώση. Μεροληψία υπέρ της
μίας ή άλλη έννοιας δεν συναντάμε. Το φως και το σκοτάδι άλλωστε
αλληλοεξαρτώνται. Κανένα άστρο δεν είναι ικανό να λάμψει στο φως του ήλιου.
Τ’
αστέρια φωτίζουν αρκετά από τα ποιήματα του ΠΑΡΑΔΟΞΟΥ ΥΠΝΟΥ. Με διαφορετική
μορφή κάθε φορά. Άλλοτε παρομοιάζονται με βότσαλα που καταλήγουν στο νερό.
Άλλοτε με φωτεινά πουλιά στο ουράνιο στερέωμα.
Πουλιά
κι αστέρια συνυπάρχουν αρμονικά τον ουρανό των ποιημάτων. Ο ήχος των
φτερουγισμάτων είναι συχνός και έντονος. Τα πουλιά χρησιμοποιούν τα φτερά τους
όχι ως μέσω μεταφοράς αλλά για να βρίσκονται όσο πιο κοντά γίνεται στην
κουρτίνα του ουρανού…
Η
ανάγνωση της ποιητικής συλλογής της Εσμεράλδας Γκέκα αφήνει μια αίσθηση
ονείρου. Μια παρηγοριά σε όλους εκείνους που φτάνουν στο χείλος της ζωής αλλά
δεν γεύονται τον καρπό της. Αφήνει όμως και μια αμφιβολία στο μυαλό. Την
αμφιβολία της ποίησης. Το ακριβότερο δώρο του ποιητή στο στον αναγνώστη.
[αποσπάσματα από την παρουσίαση της
συλλογής από τον Αντώνη Τσόκο στο ΜΟΝΟΚΛ]
Η ΨΥΧΗ ΜΟΥ
ΓΥΜΝΑΣΤΗΚΕ ΣΤΗΝ ΠΟΙΗΣΗ… ΘΕΑ ΓΕΝΝΗΜΕΝΗ ΑΠΟ ΤΑ ΜΕΣΑ ΜΟΥ…
(… οσμίστηκε ότι το παραμύθι
του ήταν η πραγματικότητα των άλλων…)
ΠΕΝΤΑΜΟΡΦΗ:
Κάθε κοινωνία κι η νεράιδα της.
Προσδιορίζει την ύπαρξή μου μια απόκοσμη
ομορφιά.
Κι αυτή είναι για σένα, άνθρωπε,
απροσπέλαστη, σαν το βαθύ ωκεάνιο νερό:
ατενίζεις από μακριά, μα σύντομα σε πιάνει
ίλιγγος.
Εξοστρακισμένη με έχεις στο κοχύλι που
γέννησε την Αφροδίτη. Δεν πειράζει.
Πού και πού της αφέλειας το μάτι το
παιδικό χρειάζεται μια ζεστή αγκαλιά και ένα ποτήρι γάλα. Σου τα δίνω!..
Σε έχω κι εγώ ανάγκη, άνθρωπε.
Η αλλοτινή μου ύπαρξη επιβεβαιώνεται μέσα
από τα έκπληκτα μάτια σου.
Εγώ, το άμοιρο παραμυθάκι, υπάρχω όσο
υπάρχουν χείλη να με σιγοψιθυρίζουν.
Δε σου κρύβω, είναι φορές που επιζητώ
απεγνωσμένα την απόλυτη αφάνεια.
Θέλω να γίνω ένα μ' εσένα, να μιλώ για
πράγματα απλά.
Επειδή νιώθω την ψυχή μου αγίνωτη ακόμη να
μην μπορεί να πέσει από τα κλαδιά της ανθρωπότητας.
ΤΕΡΑΣ:
Ξεκινώ με μιαν εξομολόγηση:
Υπήρξα όμοιός σου, άνθρωπε, όμοιος τόσο
που δε με ξεχώριζες.
Εγώ πρώτος σιχάθηκα τον εαυτό μου.
Τον σιχάθηκα επειδή με είχε εγκαταλείψει
και είχε γίνει συντρίμμι μέσα στα συντρίμμια σου,
προσμένοντας τον σκουπιδιάρη καιρό να με
ανακυκλώσει μαζί μ' εσένα
και να μη μας ξεχωρίζει ούτε το ροδοπάτημα
της άνοιξης.
Η αλήθεια είναι ότι από το μέτριό σου δε
θα μπορούσα να υπάρξω καλύτερος,
κι αυτό επειδή δε γεννήθηκα έτσι.
Γιατί όμως να μην πιστέψω ότι μια ανώτερη
δύναμη μου έριξε τη ματιά της και με έκανε να αλλάξω ρότα;
Κι έγινα άσχημος επειδή εγώ το ήθελα.
Εξόρυξα τα υπολείμματα της ύπαρξής μου
στην πιο όμορφη ασχήμια:
την απομόνωση από σένα.
Μια δεύτερη εξομολόγηση:
Σε έχω σχεδόν ξεπεράσει.
Γιατί αν τύχει και ανασκαλέψεις τα σωθικά
μου -κάτι που δε θα συνιστούσα,
επειδή το σπλάχνο το δικό μου και του
πετεινού χαρχαλιεύεται μονάχα από τη Μοίρα –
θα διαπιστώσεις ομορφιά απαράμιλλη.
Η ψυχή μου γυμνάστηκε στην Ποίηση,
θεά γεννημένη από τα μέσα μου, κι εγώ
γεννημένος από αυτήν. [...]
[ΑΝΤΙ ΠΡΟΛΟΓΟΥ από τη συλλογή της Εσμεράλδα Γκέκα Pulchritudo
Bestiae, εκδόσεις Γαβριηλίδης 2012]
ΤΗΝ ΟΜΟΡΦΙΑ ΜΟΥ ΑΝΤΑΛΛΑΞΑ ΓΙΑ
ΕΝΑ ΚΑΡΒΕΛΙ ΣΤΙΧΟΥΣ
(…την
ψυχή μου πούλησα στην Ποίηση…)
Κάποτε μου εμφανίσθηκε μια νύμφη … Ήταν
απ΄ τον ήλιο πιο λευκή και φορούσε ένα λευκό φουστάνι και μια πλεξούδα ανέμων
έπεφτε στα στήθη της. Οι κόρφοι της
φύλαγαν ένα μυστικό… Ορφανή από γλώσσα
η μάνα της, της άφηκε χρησμό: «να’ σαι
διάφανη λευκή κομμένη από τυφλής μαντίλι έτσι που να μην ξεχωρίζεις τους καιρούς και
τη γλώσσα τους να μιλάς με άκρατη
ευφράδεια κάθε που η ψυχή του κόσμου ζητά διερμηνέα». Την ομορφιά μου αντάλλαξα για ένα καρβέλι
στίχους, την ψυχή μου πούλησα στην
Ποίηση. Πιστεύω εις μίαν θεάν ερώτων
παντοκράτειρα ποιητήν ουρανών μα
πεσμένην κατά γης μουσών τε πάντων και
νεράιδων. Και εις μίαν ωκεάνιον ψυχήν,
την αντεράστρια της θεάς την αειθαλήν την εκ του έρωτος γονιμοποιηθείσα προ πάντων
των θαυμάτων. Ως εκ χάους, συνειδέναι αληθινόν εκ λήθης λιθίνου
κερασθέντα και ονομασθέντα άσπιλον ως
εξ αυτής. Εις μίαν αγείαν, καθολικήν
και συμπαντικήν αλήθειαν. Ομολογώ εν
νύμφης άρπισμα γονίδιο ξωθιών. Προσδοκώ
ανάταση φτερών και ζωήν πέραν του νομικού κανόνος. Αιθήρ Πεντάμορφη: Η Ποίηση που σκύβει και φιλεί στα χείλια τον
μυκηθμό του κόσμου και τον κάνει διάφανη λαλιά. Η ερωμένη και η μάνα που γεννά τον έρωτά της
κι αποκαμωμένη στα χέρια του λιγοθυμά. Τέρας: Δύσκολο πράγμα ν’ αρθρώσει καθάριο σύμφωνο ο
όχλος. Χρειάζεται αλλοτινή θρησκεία. Να του γυμνάσει τα χείλια στην ευγένεια και
να του πιαστούν εκεί. Κ.ΟΣΜΟΣ , Κ.ΟΣΜΟΣ,
ΚΟΣΜΟΣ… [ΤΟ ΑΛΗΘΙΝΟ ΠΑΡΑΜΥΘΙ της
Εσμεράλδα Γκέκα από τη συλλογή Pulchritudo Bestiae, εκδόσεις Γαβριηλίδης 2012]
Κυριακή, 20
Μαρτίου 2022
