Κυριακή 10 Νοεμβρίου 2019

Η ΑΓΙΑ Χ. στα ΕΚΤΟΠΛΑΣΜΑΤΑ του Μίλτου Σαχτούρη ΑΓΑΠΗΜΕΝΗ στον ΠΑΛΙΟ ΔΡΟΜΟ απ’ τη συλλογή Ο ΠΕΡΙΠΑΤΟΣ του ίδιου Ποιητή:


«Ήταν εκείνο το φθινοπωρινό απόγεμα που
η Αγία με πήρε απ’ το χέρι και με οδήγησε
στο μικρό σκοτεινό δρόμο, που στην πραγματικότητα
δεν υπήρχε καν.
Γιατί αν υπήρχε τότε τι ήταν αυτά τα αίματα
κι οι στρατιώτες που ξεπετάχθηκαν από τους γύρω δρόμους
και με δέσανε σ’ ένα ξύλινο κρεβάτι, τέσσερις μήνες,
κι όταν πια με λύσανε ήτανε χειμώνας,
έβρεχε συνέχεια κι η Αγία χάθηκε
κι ούτε που ξαναφάνηκε πια».

Ο Χρήστος Μπράβος σ’ ένα κριτικό κείμενό του σχολιάζοντας το παραπάνω ποίημα γράφει:
«Στο προσκήνιο του ποιήματος μια γυναίκα, που αναγορεύεται σε αγία απ’ τον ποιητή, τον οδηγεί σε «μικρό σκοτεινό δρόμο». Το ποίημα μας βεβαιώνει με τον τρόπο του πως τα αίματα, οι στρατιώτες, η καθήλωση στο ξύλινο κρεβάτι, συνιστούν  την αντιστροφή και, εν τέλει, την ακύρωση όσων προσδόκησε ο ποιητής όταν αφέθηκε στο χέρι της «Αγίας». Η σχέση των δυο τους, ωστόσο, παραμένει θαμπή κι αδιευκρίνιστη.
Με μαγνητίζει η αναφορά- αφιέρωση: Χ. Υποθέτω πως είναι το αρχικό του ονόματος εκείνης που, στην έξοδο τους ποιήματος, «χάθηκε κι ούτε που ξαναφάνηκε πια».
Απ’ τα σκοτάδια της μνήμης τότε, αναδύεται το ποίημα «Στον Παλιό Δρόμο» απ’ τη συλλογή Ο ΠΕΡΙΠΑΤΟΣ 1960»
 [σχόλιο του Χρήστου Μπράβου – απόσπασμα από το κείμενο «Μίλτου Σαχτούρη: Εκτοπλάσματα» – περιέχεται στο βιβλίο ΒΡΑΧΝΟΣ ΠΡΟΦΗΤΗΣ, Ποιήματα και Κριτικά κείμενα 1981-1987 – παρακάτω ένα πολύ παλιότερο ποίημα του Σαχτούρη και οι σημειώσεις του Χρήστου Μπράβου για την παράλληλη εξέταση των δύο ποιημάτων: Η Αγία, συλλογή Εκτοπλάσματα 1986 και Στον Παλιό Δρόμο, συλλογή Ο Περίπατος 1960 - Art by RUDIRUTH]



ΑΠ’ ΤΑ ΣΚΟΤΑΔΙΑ ΤΗΣ ΜΝΗΜΗΣ ΑΝΑΔΥΕΤΑΙ ΤΟ ΠΟΙΗΜΑ «ΣΤΟΝ ΠΑΛΙΟ ΔΡΟΜΟ»:  
«Ένα θηρίο έφαγε την αγαπημένη μου. Είχαμε βγει περίπατο όπως πάντα, είχαμε δει και το σπίτι με τους μαιάνδρους κι άρχισε να ψιλοβρέχει.  Τότε βγήκε ένας σαλτιμπάγκος ντυμένος χρώματα παρδαλά να κάνει τούμπες και να γελάει μέσα στο δρόμο κι ούτε που ζητούσε χρήματα καθόλου. Πιο πέρα ένας άνθρωπος έπαιζε βιολί κοιτώντας κάτι παράξενα κόκκινα σύννεφα στον ουρανό.
Κι όταν δυνάμωσε η βροχή γίναν πολλά αυλάκια με νερό και παρασέρναν το αίμα» (από τη συλλογή του Μίλτου Σαχτούρη Ο ΠΕΡΙΠΑΤΟΣ 1960)
Το δράμα των δυο ποιημάτων, γράφει στο κριτικό του σημείωμα ο Χρήστος Μπράβος, «παριστάνεται στην ίδια σκηνή, που στήνουν: ο δρόμος (μικρός σκοτεινός στο ένα, παλιός στο άλλο)· η βροχή· το αίμα. Εδώ «Αγία», εκεί «αγαπημένη», η γυναίκα χάνεται απ’ τη ζωή του ποιητή, για να εμφανιστεί ως μνήμη και μαρτύριο του. Ως αντίτιμο, θα ’λεγα, του ποιήματος. Αντίτιμο συμφωνημένο από παλιά· απ’ όταν ο Σαχτούρης δήλωνε υποταγή στο Θηρίο της ποίησης:
«Μη φεύγεις θηρίο
θηρίο με τα σιδερένια δόντια
…………………………
θα σου δώσω κι άλλο αίμα να παίζεις
………………………………….
θα σου βρω πάλι το ίδιο κορίτσι
να τρέμει δεμένο στο σκοτάδι το βράδυ
………………………………….
(ΤΟΥ ΘΗΡΙΟΥ, από τη συλλογή ΜΕ ΤΟ ΠΡΟΣΩΠΟ ΣΤΟΝ ΤΟΙΧΟ 1952)
Πιστεύω, συνεχίζει το σχολιασμό του ο Χρήστος Μπράβος, πως τα δύο ποιήματα και οι αναφορές – αφιερώσεις τους υποδεικνύουν αυτό «το ίδιο κορίτσι»… Και, παραπέρα, πως η «Αγία» του πρόσφατου ποιήματος και η «αγαπημένη» του προγενέστερου αποτελούν μετωνυμίες ενός και του αυτού προσώπου· που δεν είναι ποιητικό εφεύρημα. Ο Γιάννης Δάλλας, σε κείμενό του για το ποίημα ΤΟΥ ΘΗΡΙΟΥ, μεταφέρει σχετική μαρτυρία του Σαχτούρη:
«Το κορίτσι υπήρξε στην πραγματικότητα. Είχα το βράδυ ραντεβού μαζί του. Και ξαφνικά ξεσπά η αιμόπτυση. Έστειλα και το ειδοποίησα να μη με περιμένει μες στο σκοτάδι»
Προχωρούμε: Απ’ τη Χ.Ν του «Παλιού Δρόμου» έμεινε μόνο το Χ. του ονόματός της. Το αρχικό του επώνυμου της καταργήθηκε: Το κορίτσι, ως βορά του «θηρίου», πληροί την αρχετυπική προϋπόθεση για την ένταξη σε κοινόχρηστο ή ιδιωτικό αγιολόγιο· και οι άγιοι δεν έχουν επώνυμο. Μετατοπίζω την αναφορά-αφιέρωση Χ. στην αράδα του τίτλου και διαβάζω: Η ΑΓΙΑ Χ.
Η οποία, αν οι λογαριασμοί μου γίναν σωστά, είναι το ερωτικό εκτόπλασμα στον χορό εκτοπλασμάτων (Ντύλαν Τόμας, Κάφκα, Εμπειρίκος κλπ.) που στήνεται στην τελευταία ποιητική κατάθεση του Μίλτου Σαχτούρη.
[Μίλτου Σαχτούρη: Εκτοπλάσματα, κριτικό κείμενο του Χρήστου Μπράβου στο βιβλίο του ΒΡΑΧΝΟΣ ΠΡΟΦΗΤΗΣ, Ποιήματα και Κριτικά Κείμενα 1981-1987, εκδόσεις Μελάνι  2018 – Art by RUDIRUTH ]

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου