ΜΕ ΤΟΝ ΕΡΩΤΑ ΜΑΘΑΙΝΩ ΤΙ ΒΑΡΟΣ ΘΑ ΣΗΚΩΝΕΙΣ ΕΣΥ ΠΑΝΤΑ

 «Με μαύρο φόρεμα ως τη γη    τη γύμνια την αμαρτωλή σκέπασα του κορμιού.

Έχω ό,τι θέλει αυτή η στιγμή:

κόμη μακριά και μαλακή   και δάκρυα μετανιωμού.

Σε ποιόν όμως θα κλίνω   τα πόδια να του πλύνω…»,

γράφει η σλαβικής καταγωγής ποιήτρια Μάγδα Σκάριτσιτς στο ποίημα «Μαγδαληνή δίχως Χριστό», σε μετάφραση της Ρίτας Μπούμη- Παπά…

Παρόλο που η σύγχρονη  ποίηση διαρκώς επανέρχεται στην Μαρία Μαγδαληνή, συχνά σε μία προσπάθεια να την συστήσει εκ νέου ως αρχετυπική μορφή έξω από το χριστιανικό και πατριαρχικό αφήγημα, οι αναφορές και οι συνειρμοί  ακολουθούν την ιστορία και την τροχιά  μίας γυναίκας- δορυφόρου.

Το ζητούμενο ανέκαθεν θα ήταν ο κρυμμένος, αποσυρμένος στα δώματά του και αποσιωπημένος λόγος των γυναικών να σταθεί στο φως.

Να ακουστεί ελεύθερος και αλογόκριτος.

Η λυχνία της Μαγδαληνής είναι ένα αμυδρό αλλά επίμονο μικρό φως πολλών τέτοιων αναζητήσεων. Με τη δημόσια μνήμη σε μία διαρκή προσπάθεια αποκατάστασης της γυναικείας παρουσίας.

Η πρόσληψη της Μαγδαληνής ως μεταμεληθείσας αμαρτωλής συνεπήρε πολλούς συγγραφείς.  Στα ελληνικά γράμματα ποιητές όπως ο Σικελιανός, ο Βάρναλης, ο Γρυπάρης, ο Ρίτσος, ο Γκάτσος, ο Καρούζος, ο Σινόπουλος, η Δημουλά, ο Χριστιανόπουλος, η Δαράκη,  ο Λάγιος έγραψαν για εκείνη.   Το ποιητικό της Ευαγγέλιο συνεχώς εμπλουτίζεται.

Για το θέμα αυτό αντιγράφουμε  αποσπάσματα από ένα κείμενο της Κωνσταντίνας Κορρυβάντη, στο οποίο σχολιάζονται δύο λογοτεχνικά κείμενα:

το  «Μαγδαληνή ή η Σωτηρία» της Μαργκερίτ Γιουρσενάρ – έργο του 1936 – με εκτεταμένα αποσπάσματα από τις   «ΦΩΤΙΕΣ», μια συλλογή ερωτικών ποιημάτων της ίδιας

Πάροδος με μια μικρή αναφορά στο Ευαγγέλιο του Ιωάννη, όπου η Μαρία Μαγδαληνή καταγράφεται    ως η πρώτη μάρτυρας της ανάστασης του Ιησού.

Από τη μελέτη δεν θα μπορούσε να λείπει το εκτενές ποίημα της Κατερίνας Αγγελάκη- Ρουκ «Μαγδαληνή, το μεγάλο θηλαστικό» (εκδ. Ερμής, 1974)

Επιμύθιο με το ποίημα «Η Παναγία μιλάει στον Χριστό για την Μαγδαληνή» από την πρώτη ποιητική συλλογή της Βάγιας Κάλφα «Απλά Πράγματα» (εκδ. Γαβριηλίδης, 2012).

 

 

ΦΩΤΙΕΣ, μια συλλογή ερωτικών ποιημάτων ή λυρικών πεζών που εξυμνούν τον έρωτα

Στον πρόλογο της η Γιουρσενάρ γράφει πως στις Φωτιές, που είναι μια συλλογή μακρόπνοων ερωτικών ποιημάτων ή αν προτιμάτε μια συλλογή λυρικών πεζών, εξυμνεί έναν πολύ συγκεκριμένο έρωτα ή ίσως να τον ξορκίζει. Η ειδωλολατρία του αγαπημένου προσώπου, σημειώνει, συνδέεται πολύ ορατά με πάθη περισσότερο αφηρημένα, όχι όμως και λιγότερο έντονα, που ορισμένες φορές υπερισχύουν της συναισθηματικής και σαρκικής ιδεοληψίας. Στο λυρικό πεζό η ΜΑΓΔΑΛΗΝΗ ή η ΣΩΤΗΡΙΑ, η σωτηρία είναι ο θεός, γράφει. Κι ο έρωτας, καταλήγει, ο απόλυτος έρωτας επιβάλλεται στο θύμα του σαν αρρώστια ή προορισμός.

Μερικά αποσπάσματα από τις  ΦΩΤΙΕΣ (εκδόσεις Χατζηνικολή, 1981):

«Λέγομαι Μαρία: με λεν Μαγδαληνή[…]

Tα μεσημέρια, πηγαίναμε με την αδερφή μου τη Μάρθα στα χωράφια.

Εκείνη έφερνε στους εργάτες σταμνιά με μπύρα,

εγώ πήγαινα σ’ αυτούς με αδειανά χέρια.

Ρουφάγανε το χαμόγελο μου.

Τα βλέμματα τους με ψαχούλευαν σαν ένα σχεδόν ώριμο φρούτο

που η γλύκα του δεν εξαρτιότανε πια παρά από λίγο ήλιο»

«Ο Ιωάννης ερχότανε προς τα μένα από τα βάθη των παιδικών χρόνων του. Γέλαγε στους αγγέλους, τους μόνους του συντρόφους» 

«Είχε διαλέξει σε μένα το πιο αινιγματικό από τα κορίτσια, με την κρυφή ελπίδα να μην το αποκτήσει ποτέ» 

«Το ότι ερωτεύτηκα την αθωότητά του υπήρξε το πρώτο μου αμάρτημα. Δεν ήξερα ότι πάλευα μ’ έναν αντίπαλο αόρατο όπως ο πατέρας μας ο Ιακώβ με τον Άγγελο, και ότι έπαθλο εκείνης της πάλης θα ‘ταν αυτό το αγόρι με τα ακατάστατα μαλλιά όπου κομματάκια από άχυρο σχημάτιζαν ένα φωτοστέφανο. Δεν ήξερα ότι ένας άλλος είχε αγαπήσει τον Ιωάννη προτού να τον αγαπήσω, προτού να με αγαπήσει. Δεν ήξερα ότι ο Θεός είναι το αποκούμπι των μοναχικών»

«Την ημέρα των γάμων μας, όταν ο Ιωάννης και ‘γω καθόμασταν κάτω από τη συκιά της πηγής, νιώθαμε ήδη να βαραίνει απάνω μας το αβάσταχτο βάρος μιας εβδομηντάχρονης ευτυχίας»

«Επιθυμούσαμε, και οι δυο, να παραδοθούμε σε μία θέληση ισχυρότερη από τη δική μας, να δοθούμε, να μας πάρουν: προχωρούσαμε, μπροστά απ’ όλους τους πόνους, για να πιάσει μια καινούργια ζωή μέσα μας»

«Μια φωνή υψώθηκε μέσα στη νύχτα καλώντας τον Ιωάννη τρεις φορές, όπως γίνεται μπρος απ’ τα σπίτια όπου κάποιος πρόκειται να πεθάνει. Ο Ιωάννης άνοιξε το παράθυρο, έσκυψε για να υπολογίσει το βάθος της νύχτας, είδε το Θεό»

«Δεν είδα άλλο από τα σκότη, είδα, με άλλα λόγια, το μανδύα του. Ο Ιωάννης τράβηξε τα σεντόνια του κρεβατιού, τα ‘δεσε για να τα κάνει σκοινί» 

«Λαμπυρίδες πάλλονταν σαν αστέρια πάνω στη γη έτσι που έδινε την εντύπωση πως βυθιζόταν στον ουρανό. Έχανα απ’ τα μάτια μου εκείνον τον λιποτάκτη τον ανάξιο να προτιμήσει την αγκαλιά μιας γυναίκας από τους κόλπους του Θεού»

«Δε με λύτρωσε ούτε από το θάνατο, ούτε από τα δεινά, ούτε από το έγκλημα….. με λύτρωσε από την ευτυχία»

………………………………………………………………….

ΣΤΟ ΕΥΑΓΓΕΛΙΟ του ΙΩΑΝΝΗ, η Μαρία Μαγδαληνή καταγράφεται ως η πρώτη μάρτυρας της ανάστασης του Ιησού.

Όταν η Μαγδαληνή τον αναγνωρίζει μετά την ανάσταση και τον πλησιάζει, εκείνος την απωθεί λέγοντας της «Μη μου άπτου». Δηλαδή «μη με αγγίζεις». Το άγγιγμα χάνεται και η Μαγδαληνή περνά στον κόσμο των συμβόλων.  Μυστηριώδης και αινιγματική φιγούρα, εξακολουθεί να κεντρίζει τη φαντασία μας ως το σπανιότερο ίσως κράμα λαγνείας, πίστης, μετάνοιας, παραφοράς και αγιοσύνης. Με το Ευαγγέλιο της Μαρίας να την παρουσιάζει ως μια παθιασμένη γυναίκα σε διαμάχη με τον Πέτρο, την μελλοντική κεφαλή της πρωτοχριστιανικής Εκκλησίας. Βασικό σημείο της διαφωνίας τους, η πνευματική αλήθεια βρίσκεται μέσα στην ψυχή ή πρέπει να διαμεσολαβήσει μία ανδρική, θεσμοθετημένη ιεροσύνη;

 

ΜΑΓΔΑΛΗΝΗ ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΘΗΛΑΣΤΙΚΟ (Κατερίνας Αγγελάκη – Ρουκ)

Περνώντας στο εκτενές ποίημα της Κατερίνας Αγγελάκη- Ρουκ «Μαγδαληνή, το μεγάλο θηλαστικό» (εκδ. Ερμής, 1974), το πρώτο της ομώνυμης συλλογής,  συναντάμε μία πιο έντονα έμφυλη έγνοια, συγκριτικά με το αντίστοιχο κείμενο της Γιουρσενάρ.

Παραθέτω αποσπασματικά το ποίημα της Ρουκ:

Περνώ τη ζωή μου  από την κεφαλή της ίδιας πάντα

σκουριασμένης βελόνας

και ράβω, ράβω τα πάθη μου […]

 

Άρχισα

μ’ ένα γαργαλητό   στο κέντρο της παλάμης

καρφί η ατίθαση μύγα […]

 

Και να, σκοινάκι πηδώ στον ουρανό

δειπνώ με τους δαιμόνους   τις μασκαρεμένες αγελάδες

με τα χορταρίσια όνειρα.

Τίποτα δεν θ’ αποδείξω   με τη ζωή μου

γι’ αυτό και σ’ ερωτεύτηκα

θηλαστικό μιας προϊστορίας   που θα’ ρθει

φαρμακωμένη απ’ τον τόσο σπόρο

μηρυκάζω τα μάταια λόγια   του ρόλου μου[…]

 

Πάντα κάτι παλιό είναι γύρω

για να μοιάζεις βγαλμένος   απ΄τα χαλάσματα […]

 

Με τον έρωτα μαθαίνω   τί βάρος θα σηκώνεις εσύ πάντα

-θεός ή επισκέπτης; –

μεταλαβαίνω το σώμα σου   το νερωμένο αίμα

γρατσουνισμένη απ’ τα τόσα αντίθετα

θρησκεύομαι τη γοητεία

το σχήμα των δοντιών σου

στο παλιό μας μήλο.

Είμαι ένα βαθούλωμα   που μύρισε λιβάνι ∙

ό,τι είσαι διαιωνίζεται

ό,τι εγώ σταματάει εδώ

κι έμεινα χνάρι μοναδικό   στις θεϊκές επαναλήψεις.

 

Λέξεις όπως «κεφαλή, μύγα, θηλαστικό, ρόλος, μήλο» αλλά  και τα προσεκτικά επιλεγμένα ρήματα  «ράβω, μηρυκάζω»,  καθώς και η μεγάλη αντίθεση των τελευταίων στίχων με τους τύπους «διαιωνίζεται/ σταματάει» φέρουν την πόλωση -ή το πλήρωμα- του αρσενικού και του θηλυκού στο επίπεδο των εμπειριών. Ένα σύνολο εμπειριών προϊστορικών….

 

Η ΠΑΝΑΓΙΑ ΜΙΛΑΕΙ ΣΤΟΝ ΧΡΙΣΤΟ ΓΙΑ ΤΗ ΜΑΓΔΑΛΗΝΗ (της Βάγιας Κάλφα)

Κλείνουμε με το ποίημα «Η Παναγία μιλάει στον Χριστό για την Μαγδαληνή» από την πρώτη ποιητική συλλογή της Βάγιας Κάλφα ΑΠΛΑ ΠΡΑΓΜΑΤΑ (εκδόσεις Γαβριηλίδης, 2012).

Ίσως δε λαθεύει να σου ζητάει να τη σώσεις
Και σου μιλάω εγώ που έχω το δικό μου τρόπο
Να αρνούμαι – φυσικά και κανείς δε με ρώτησε
Τι έκανα τόσα χρόνια χωρίς έρωτα
Μα κι ο πατέρας Σου με άφησε σε άλλον
Τον οποίο αγάπησα
Μα ποτέ δεν του δόθηκα
Είχα ξεμάθει να ζω με το σώμα

Γίνομαι βλάσφημη τώρα, το ξέρω
Κι ύστερα Εσύ
Στο δρόμο μου έρχεσαι
Μόνος ξεκίνησες

Μόνος πορεύτηκες σε όλα

Και μη μου πεις για τους φίλους
Κανείς δε σε πόνεσε – εκείνος ο Πέτρος
Σε πρόδωσε τρις
Για τον Ιούδα δεν άξιζες παραπάνω απ’ αυτό
Το σακούλι – κι ο Ιωάννης
Θα κάνει τη ζωή του σε λίγο

Κανονικά θα έπρεπε να συμφωνήσω μαζί Του
Γι’ άλλα εσύ προορίζεσαι
Όμως η Σωτηρία του κόσμου είναι αμφίβολη,
Γιε μου
Γίνε εγωιστής, σώσε εσένα

Πάρε κι αυτή τη γυναίκα
Δική σου
Και συγχώρεσέ την που έζησε
Στο βάθος, το ξέρεις
Έψαχνε Εσένα – πώς να το εξηγήσεις αλλιώς
Εκείνο το αλαφιασμένο τρεχαλητό στο λιμάνι
Κι από την πόλη στο Όρος των Ελαιών
Εκείνο το κλάμα
Το φίλημα των ζεστών Σου ποδιών

Να την πάρεις,
Μόνο έτσι αλλάζει ο καιρός
Απ’ αυτά που καμιά Ιστορία
Ποτέ της δε γράφει.

 

[ΜΑΓΔΑΛΗΝΗ ΔΙΧΩΣ ΧΡΙΣΤΟ της Κωνσταντίνας Κορρυβάντη, αντιγραφή και επικόλληση από Ο ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΣ, περιοδικό για το βιβλίο και τις τέχνες]