ΛΥΡΙΚΗ ΠΛΑΝΗ

 (… σε σένα, μικρή μου Βεατρίκη,

στηρίζει κάθε ποιητής τις ελπίδες,

εμένα όμως με φάγανε οι δρόμοι κι ούτε ένα ποίημα…)

Αυτή είναι η ιστορία ενός χαρταετού που δεν είχα ποτέ.

Μπορεί να έπαιζα στα μάρμαρα του Θησείου

που άλλο δεν είχαν στο μυαλό τους παρά μόνο πώς

–με χρόνια με καιρούς–

θα ξαναγύριζαν στο χώμα!..

 

Μπορεί να ήταν δικό μου το σινεμά Κόσμος

(μηχανουργείο νομίζω σήμερα)

που έσβησε μια Κυριακή απόγεμα τα φώτα του

κι επρόβαλε το έργο    Παπούτσι από τον τόπο σου!..

 

 Μπορεί να έφτανε και το πανηγύρι της Αγίας Μαρίνας

οπότε άρχιζε να υποκύπτει το καλοκαίρι

και μου αγόραζαν κάθε χρόνο ένα τόπι

και παγωτό Έβγα  και  μαλλί της γριάς.

Το βράδυ στρώναμε να κοιμηθούμε στη ταράτσα

κι άκουγα το τραμ να κατεβαίνει την οδό Ερμού τρικλίζοντας.

Χτυπώντας ένα γλυκό καμπανάκι μόλις φρέναρε στους Αγίους Ασωμάτους

σα να το περίμεναν προκειμένου να συντάξουν την αναφορά τους οι λυμφατικοί άγιοι.

 

Τι άλλο θυμάμαι;    Θυμάμαι το Σινεάκ

όπου ο Άμποτ έπαιζε μισή ώρα σφαλιάρες με τον κουτό Κοστέλο

ενώ λίγα λεπτά κατόπιν έρχονταν τα Επίκαιρα

κι ο γενναίος εθνικός μας στρατός τσάκιζε τους συμμορίτες

καθ’ ην ώραν η βασίλισσα Φρειδερίκη εγκαινίαζε αράδα παιδουπόλεις

όπου χαρούμενα ορφανά φιλούσαν το χέρι της μ’ ευγνωμοσύνη.

 

Θυμάμαι επιπροσθέτως το βιβλιοπωλείο Αετός στην οδό Βουκουρεστίου

που κάθε τρίτη του μηνός – όταν κατέφθανε η σύνταξη–

η χοντρή γιαγιά μου αποκτούσε κύρος στον Οίκο των Άσερ

και τότε είχαμε Μόγλη το παιδί της ζούγκλας,

Δασκάλα με τα χρυσά μάτια και Φιλέας Φογκ

Σιρκούφ τον Θαλασσινό    Βουγ Ζαργάλ

και λουκουμάδες κατά την επιστροφή στο Ζαχαροπλαστείον ο Κρίνος.

 

Θυμάμαι τις μπλε κόλλες που μου έντυναν κάθε Σεπτέμβρη τα τετράδια.

Τις ετικέτες με το όνομά μου,   την πλάκα και το κοντύλι μου,

τις πένες χήνες μου,   την απέραντη απελπισία μου

όταν άπλωνε τρίχες το μελάνι.

 

Θυμάμαι μια φορά που έλειψε γα λίγες μέρες η μάνα μου

και νόμισα πως εγώ έφταιγα.

Τις γκαζές μου,   τα μολυβένια στρατιωτάκια μου,

τις χαλκομανίες μου,   τη δασκάλα μου δεσποινίς Ουρανία

– σαράντα χρόνια άκλιτη!..

 

Όλα αυτά θυμάμαι πως τα είχα:

Μα χαρταετό δεν αμόλυσα ποτέ.

[Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΕΝΟΣ ΧΑΡΤΑΕΤΟΥ, το εναρκτήριο ποίημα   στη συλλογή του Μάριου Μαρκίδη ΒΑΠΟΡΑΚΙΑ ]

 

 «Ποτέ δε φόρεσα παντελόνι στο σωστό μέγεθος!..

 Ακόμα και σήμερα ψωνίζω επί τη βάσει εκείνης της μη πραγματοποιημένης άλλωστε προβλέψεως για το μπόι μου»!..

Με αυτή την ειρωνική νότα ο ποιητής Μάριος Μαρκίδης, ψυχίατρος το επάγγελμα,  σατιρίζει τη διάθεση του ανθρώπου να ρίχνει ψιλότερη σκιά από το μπόι του.

Η νιότη και η ψευδαίσθηση ότι θα ψηλώσει κι άλλο!..

 Στο ίδιο ποίημα, αυτό-σχολιάζοντας την ποιητική του τέχνη δηλώνει ευθαρσώς:

«μ’ άρεσαν πάντα τα ποιήματα με ψαχνό,    τα υλικά ποιήματα»!..

Η νεύρωση ως Ποίηση, μια τέχνη δηλαδή που παρουσιάζει τις μετουσιώσεις, τη μετατροπή του υλικού σε λέξεις, σε αισθητική, σε λύσεις αναίμακτες.

Το κατεπείγον των πράξεων πρέπει να υπερνικηθεί.

«Πεθαίνουμε από υπερβολική δόση ζωής»!..

Ο Μαρκίδης θεωρεί την ψυχανάλυση και την ποίηση δυο τέχνες ομοαίματες, αφού, όπως υποστηρίζει,

 «το ασυνείδητο είναι οργανωμένο ποιητικά σαν μια γλώσσα που διέπεται διαρκώς από σχήματα λόγου,

παρομοιώσεις, συνεκδοχές, μεταφορές, μετωνυμίες.

Το ασυνείδητο σκέπτεται μέσα στο σύμπτωμα».

Το ασυνείδητο δεν είναι πρωτόγονο ούτε ενστικτώδες, είναι ένας αόρατος ρήτορας με πρωτοφανή ρητορική,

ένας ψιθυριστής, και αυτή η ιδιότητα του είναι ποιητική.

Πόσες φορές δεν γράψαμε ποιήματα που βρίσκονταν έτοιμα μέσα μας σαν ρούχα κρεμασμένα στην κρεμάστρα;

Ποιος έγραψε τα γράμματα, ποιος έσερνε τις γραμμές;

Ο άνθρωπος δεν είναι μια προβολή του εγκεφάλου του,

οι αλήθειες του ανθρώπου δεν βρίσκονται στον εγκέφαλο αλλά στην ιστορία.

 Κανείς όμως εγκέφαλος δεν μιλάει όπως μιλούν οι άνθρωποι αν τον χωρίσουμε από το σώμα  

[αποσπάσματα από την παρουσίαση της Αντιόπης Αθανασιάδου,  ΜΑΡΙΟΣ ΜΑΡΚΙΔΗΣ,  ΜΙΑ ΠΡΟΤΑΣΗ: Η ΝΕΥΡΩΣΗ Ω ΠΟΙΗΣΗ,  από το δεύτερο κύκλο της συλλογής ΠΟΙΗΤΕΣ ΣΤΗ ΣΚΙΑ, εκδόσεις Γαβριηλίδης 2013 – Art by  ]

 

 

ΞΕΚΙΝΩ ΕΝΑ ΘΕΜΑ ΑΠΟ ΤΗ ΓΛΩΣΣΑ

(… και μέσα από αυτή αναδύεται η αρχιτεκτονική, η ρητορική  και  η μουσική του ποιήματος…)

 

Από τις συλλογές  του Μάριου Μαρκίδη  ανθολογούνται τα ποιήματα: 

Οιονεί Ποίημα,   Σοφία Σολομώντος,    Ιδιωτικό Μνημόσυνο,

Επίγονοι ,   Ο Σύντροφος Μ.Π.,  

Αγανάκτησις Καίσαρος Εμμανουήλ,  Απολυτίκιο   και

Ανακλητικό 

ΕΠΙΜΕΤΡΟ:  Μικρό οδοιπορικό στην ποίηση του Μάριου Μαρκίδη της Ασημίνας Ξηρογιάννη

 

 

 

ΟΙΟΝΕΙ ΠΟΙΗΜΑ

Λαθρεμπόριο, γιατρέ μου, ιδεών   λαθρεμπόριο αισθημάτων.

Έκλεισα τα εξήντα κι είμαι παρών:

έτοιμος προς εκποίησιν των τραυμάτων.

Ξόδεψα τη νοσταλγία των ουρανών

βγήκα με ψευδώνυμο στο κυνήγι.

Διαπρεπής στοχαστής, σώφρων,

πλην όμως η πελατεία μου λίγη.

 

ΣΟΦΙΑ ΣΟΛΟΜΩΝΤΟΣ

Εμείς πουλάμε στην άλφα τιμή, άλλοι πουλάνε στη βήτα.

Δικαίωμά τους, δικαίωμά μας.

Βαραίνει οπωσδήποτε στην αγορά το όνομά μας

-ζήτημα σχετικό η νίκη και η ήττα.

 

Η ήττα μάλιστα σήμερα «τραβάει»:

Τί ραγισμένοι δρόμοι, τί ασβεστωμένα συνθήματα,

Τα πιο καλά είναι τα γκρινιάρικα ποιήματα

κι ο Σεφέρης που δεν μου απαντάει.

 

Το ουσιώδες είναι ότι όλοι μας πουλάμε.

 

ΙΔΙΩΤΙΚΟ ΜΝΗΜΟΣΥΝΟ

Ο καλύτερός μου φίλος έφυγε   χωρίς προειδοποίηση

είχα βέβαια κι εγώ τις δουλειές μου, τα συμφέροντά μου να φροντίσω,

εν ενί λόγω τις σκοτούρες μου.

Μάθαινα πως είχε κι αυτός τις δικές του.

Κάνεις έτσι τα δάχτυλά σου

μετράς μια μέρα το επί του συνόλου και βλέπεις τρομάζοντας

πόση ζωή   άφησες απέξω.

Φυσικά, δεν είπε ποτέ (τόσα χρόνια φιλίας!) μια καλή κουβέντα

για τα ποιήματά μου.

Φυσικά, έπαιζε καλύτερη μπάλα.

Τον βλέπω να διαλέγει με αντικειμενικά κριτήρια την ενδεκάδα του

κι εμένα να με βιδώνει στην κερκίδα.

 

Τέτοιο κωλόπαιδο μού έτυχε να έχω φίλο παιδιόθεν.

Ούτε ένα σήμα, ούτε ένας υπαινιγμός ότι φεύγοντας με σκέφτηκε

ότι του άρεσαν κάποιες ντρίπλες μου

ότι συμβούλευε  - έστω κι αργά -  να με συμπεριλάβουν στην ομάδα.

 

Καθ’ όσον με αφορά δεν άφησε πίσω του διαθήκη.

Αν όχι για τη θέση τού εξτρέμ, ούτε για τη θέση τού μπακ διατύπωσε γνώμη.

Δεν είχα σταθερότητα, δεν με εμπιστευόταν στο γήπεδο.

 

Τέτοιο κωλόπαιδο μού έτυχε να έχω φίλο

Άντε να πνιγείς εκεί που πας, όπου κι αν πας, δεν σε χρειάζομαι

δεν έχω κατ’ ελάχιστον την ανάγκη σου

μπορώ να τα βγάλω πέρα και μόνος μου με τον διαιτητή

βλέπω ολοκάθαρα το γκολπόστ.

 

Κι όμως, για κάποια αδιευκρίνιστη στα ποιήματά μου αιτία,

για κάποιο μυστηριώδη λόγο που σε έκανε μέχρι τούδε αειθαλή

παρά την επαίσχυντη αναχώρησή σου

συμβαίνει   να μου λείπεις.

 

ΕΠΙΓΟΝΟΙ

Οι ομοιοκαταληξίες δυναστεύουν τα αδύνατα πνεύματα

Ντεκαντάνς, γράφω το όνομά σου ανορθόγραφα.

Τι άτεχνα τα μεταθανάτια σονέτα!….

Ο Μαβίλης θα μας κρεμάσει ανάποδα.

Συνελόντι ειπείν

είμαστε οι βραδυφλεγείς επίγονοι του σπλην.

 

Ο ΣΥΝΤΡΟΦΟΣ  Μ.Π .

Από τον ύπνο του έδυσε τ’ αστέρι,

και τ’ όνειρό του έχει αμετάκλητα κριθεί.

Α! Δεν έχει πια τίποτα να φοβηθεί   κανείς σ’ αυτά τα μέρη.

Κατά βάθος ασφαλώς το ξέρει:

Το κόμμα κρέμεται από μια κλωστή.

Η ψήφος του όμως έμεινε πιστή

κι αυτή η ψήφος θα το φέρει

αύριο και πάλι τιμημένο στη Βουλή.

Η πάλη για το μέλλον, φίλε, είναι επιστήμη

κι αν είναι εμπόδιο η μνήμη, κάνουμε και δίχως μνήμη.

Βάλε το λοιπόν μακρύ μανίκι, κρύψε την ουλή

και πάψε το τροπάρι με την εξορία.

Απόψε πρόταση μομφής: Προβλέπεται ολονυχτία. . .

 

ΑΓΑΝΑΚΤΗΣΙΣ  ΚΑΙΣΑΡΟΣ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ

Κυρία τηλεόρασις θα σταματήσεις

να μας κόβεις τη χολή με τας ειδήσεις;

Μου φαίνεται πως δεν με χωνεύω-

Εποχή των βροχών
σεβάσου μωρή αν έχεις τσίπα
την μετεωρολογική εκδοχή περί των εποχών.

 

ΑΠΟΛΥΤΙΚΙΟ

Το γεγονός ότι το Πάσχα   με κάνει

να αισθάνομαι καλύτερος

δεν αποδεικνύει

την ύπαρξη   του Θεού.

 

Πες μου τώρα κάτι, ρε γαμώτο
άνοιξε το στόμα σου
μίλησε, μίλα μου:
Πες ό,τι θέλεις τώρα.
Ό,τι και να μου πεις
εγώ θα το πιστέψω.

 

Λυπάμαι που δεν έγραψα ποτέ
τα ωραία ποιήματα
που είμαι βέβαιος
ότι θα μπορούσα να γράψω.

 

 ΑΝΑΚΛΗΤΙΚΟ

Πρώτος να περάσει μέσα ο δεκαπενταετής πλοίαρχος

ύστερα να μπει σκονισμένος ο Ιβανόης αφήνοντας τ’ άλογό του στην πόρτα

Ο καλός μας επίσκοπος Μυριήλ να καθίσει σ’ αυτή την καρέκλα

καθ’ ον χρόνον ο Μάριος

θα ξεδιπλώσει μια βουτηγμένη στο αίμα του σημαία

προς απόδειξιν

της προδοσίας του βασιλόφρονος παππού του

 

Ο Τομ Σώγιερ, το πειραχτήρι, θα πετάξει ένα ποντίκι στο παράθυρο

και θα βγει να τον κυνηγήσει με τη σκούπα η κυρία Θεναρδιέρου

η γριά Φραγκογιαννού

(που έχει χρόνια να μιλήσει στις γειτόνισσες)

κι η ματαιόδοξη Μαρμελάδοβα

 

– Τόσο πολύ τους σκέπτομαι ώστε θα με βαρέθηκαν

 

Ο καθένας με την ομπρέλα του.

Όμως εγώ

δεν μπορώ

χωρίς

τη βροχή σου.

 

Δεν μπορώ όμως πιο πολύ να σ’ αγαπήσω.

Τι να την κάνεις άλλωστε εσύ τη σημερινή αγάπη μου

ενόσω όλα τα ιστιοφόρα των ναυπηγείων μου άλλαξαν καιρό

ενόσω πνίγηκαν τα νησιά μου

κι οι μετοχές μου έπιασαν πάτο –

 

Πώς να τολμήσω λοιπόν να σου υπενθυμίσω

τις Κυριακές που περάσαμε μαζί

εφόσον επακολούθησαν Δευτέρες;

 

ΕΠΙΜΕΤΡΟ: Μικρό οδοιπορικό στην ποίηση του Μάριου Μαρκίδη της Ασημίνας Ξηρογιάννη

Νέοι ποιητές αν δεν γνωρίζετε ότι υπάρχει ένας ποιητής με το όνομα Μάριος Μαρκίδης, καλά θα κάνετε να το μάθετε! Και όχι επειδή αποτελεί περίπτωση αυτοχειρίας. Ούτε επειδή έχει τιμηθεί με το κρατικό βραβείο ποίησης το 2002 για το βιβλίο του Παρά Ταύτα (Νεφέλη 2001). Άλλωστε τα βραβεία είναι μια άλλη υπόθεση και ίσως ξένη προς την Ποίηση. Να μάθετε τον Μαρκίδη για πολλούς άλλους λόγους. Προσπαθώ να βάλω σε τάξη τις σκέψεις μου για τον ποιητή, αλλά συναντώ εμπόδια. Αντί να ταχτοποιήσω τις σκέψεις μου προς το παρόν, προτιμώ να κάνω κάτι άλλο! Να γράψω ένα ποίημα για τον Μαρκίδη. Ιδού λοιπόν! Του το αφιερώνω:   ΣΑΤΥΡΙΚΟΝ:    «Βαρέθηκα τους ποιητές που φλυαρούν αδέξια περπατούν
και πιθηκίζουν.   Τους βαρέθηκα αυτούς, τους χλιαρούς,  που αρνούνται  να παραδεχτούν  πως την Ποίηση δεν ορίζουν»!..   Και γράφω το ποίημα όχι για να συμπεριλάβω τον Μαρκίδη μέσα σε αυτούς τους ποιητές, αλλά ακριβώς για να τον εξαιρέσω.
Εν τω μεταξύ, η σκέψη μου, σαν άλλη Αριάδνη, βρίσκει κι αυτή τον μίτο της. Θέλεις να μιλήσεις για τον ποιητή, αλλά δεν μπορείς να μην αναφερθείς και στον ψυχίατρο. Ο Μαρκίδης από την μία εξασκούσε το ιατρικό του επάγγελμα με ζήλο, από την άλλη έκανε βουτιές μέσα στην θάλασσα της Ποίησης!.. Κατά πόσο μπορεί να συνδυαστεί η ψυχιατρική με την ποίηση;   θα ρωτήσει κανείς.   Ο Μαρκίδης με το ένα πόδι στην επιστήμη, με το άλλο στην Τέχνη.   Αποτελεί την μόνη περίπτωση της νεοελληνικής γραμματείας που παντρεύει τα αντιθετικά στοιχεία με επιτυχία.   Από την μία ο λακανικός ψυχίατρος, από την άλλη ο τεχνίτης της Ποίησης. Από την μια τα πεζά επιστημονικά πονήματα, από την άλλη τα ποιήματα. Δεν μπορείς να αγνοήσεις αυτό που ο ίδιος είχε δηλώσει: «Ο Μαρκίδης ποιεί με Λόγο και λογοδοτεί μεσω της Ποίησης…»!..   Οπως γράφει κάπου ο Δημήτρης Βεργέτης : « Σε όλη την έκταση του πολύπτυχου έργου του λογοδοτούσε στον Λόγο ΠΟΙΗΤΙΚΩ ΤΩ ΤΡΟΠΩ».   Οπότε καλά κάνω και βλέπω τον Μαρκίδη διττά, ο ίδιος με οδηγεί σε αυτό με το έργο του. Αλλά και πάλι είναι λίγο. Γιατί είναι πολύ περισσότερα, φύση πλουραλιστική και πολυσύνθετη. Φύση που παρατηρεί, στοχάζεται και αναστοχάζεται.   Επίσης ο Μαρκίδης είναι υποψιασμένος αναγνώστης, δοκιμιογράφος, κριτικός λογοτεχνίας και μεταφραστής (υπήρξε ο πρώτος μεταφραστής της γλωσσολογικής εργασίας του Νόαμ Τσόμσκυ στα ελληνικά). Κάπου σημειώνει ο Μαρκίδης  «Μοναχική και ανήμπορη διαδικασία η ποίηση»  Άδικο πάντως δεν έχει. Κάποιες φορές μοιάζει σκυθρωπός και μελαγχολικός:  «Λυπάμαι   που δεν έγραψα ποτέ   τα ωραία ποιήματα   που είμαι βέβαιος
ότι θα μπορούσα να γράψω…»!..   Επιπλέον, είναι γοητευτικό το στοιχείο της διακειμενικότητας στο έργο του. O Μαρκίδης συνδιαλέγεται με αρκετούς λογοτέχνες και κριτικούς στην ποίησή του, όπως με τον Καβάφη, τον Βάρναλη ,τον Σεφέρη, τον Τίμο Μαλάνο,
τον Αρη Αλεξάνδρου ακόμα και με τον Σαίξπηρ στο ποίημα  «Παράπονο του τρελού» καθώς και με τον αρχαίο μας Σοφοκλή.  

Κυριακή, 24 Μαρτίου 2024